Sözcük özelliğini yitirip ek durumuna gelen “imek (i-)” eylemidir.
Ekeylemin “basit çekimli eylemleri bileşik çekimli yapmak” ve “ad soylu sözcükleri yüklem yapmak” gibi iki görevi vardır.
1. Ekeylem, basit çekimli eylemlere gelerek onları bileşik çekimli yapar.
Bir eylem iki tane kip eki almaz, ikinci kip, eylemlere ekeylem sayesinde gelir. Basit çekimli eylemlerden sonra gelen ekeylem, hikâye, rivayet, şart bileşik çekimli eylemler meydana getirir.
Bu soruyu daha önce de çözmüştüm, (çöz – müş – tü – m)
Görüldüğü gibi, bu cümledeki “çöz-” eylemi, “-miş’li geçmiş zaman kipi” ekini aldıktan sonra, ekeylem sayesinde bir de “-di’li geçmiş zaman kipi” eki almıştır. Yani basit çekimli eylem, ekeylem sayesinde bileşik çekimli hale gelmiştir.
Konuşmada ve yazmada ekeylem (i-) genellikle düşer.
(çöz – müş – tü – m < çöz – müş i – di – m)
Terliyken soğuk su içersen hastalanırsın.Onlar, İstanbul’a haftaya gelecekmiş.
Bu cümlelerde de “içersen (içer isen), gelecekmiş (gelecek imiş)” eylemleri, iki kip eki alarak ekeylem sayesinde bileşik çekimli hale gelmiştir.
2. Ekeylem ad soylu sözcüklere gelerek onları yüklem yapar.
Yüklemle ilgili olarak yaygın ve yanlış bir düşünce vardır. Yüklemin hep eylemden oluştuğu zannedilir. Bunun nedeni de, yüklemin mutlaka kip ve şahıs eki alarak yargı bildirmesidir. Hâlbuki kip ve şahıs ekini, ad soylu sözcükler de alabilir ve yargı bildirebilir. Bu da ekeylem (i-) sayesinde olur.
Mehmet, dün çok hastaydı.
Bu cümlenin yükleminin (hasta) eylem olmadığı görülüyor. Eylem olmayan bu yüklem, ekeylem sayesinde, eylemlere getirilen “-di’li geçmiş zaman kipi” ekini almıştır.
(hastaydı < hasta i – di)hasta – i – diad ek fiil kip eki
2. Ekeylem, basit çekimli eylemlere gelerek onları bileşik çekimli yapar.
Sözcük özelliğini yitirip ek durumuna gelen “imek (i-)” eylemidir.
Ekeylemin “basit çekimli eylemleri bileşik çekimli yapmak” ve “ad soylu sözcükleri yüklem yapmak” gibi iki görevi vardır.
1. Ekeylem, basit çekimli eylemlere gelerek onları bileşik çekimli yapar.
Bir eylem iki tane kip eki almaz, ikinci kip, eylemlere ekeylem sayesinde gelir. Basit çekimli eylemlerden sonra gelen ekeylem, hikâye, rivayet, şart bileşik çekimli eylemler meydana getirir.
Bu soruyu daha önce de çözmüştüm, (çöz – müş – tü – m)
Görüldüğü gibi, bu cümledeki “çöz-” eylemi, “-miş’li geçmiş zaman kipi” ekini aldıktan sonra, ekeylem sayesinde bir de “-di’li geçmiş zaman kipi” eki almıştır. Yani basit çekimli eylem, ekeylem sayesinde bileşik çekimli hale gelmiştir.
Konuşmada ve yazmada ekeylem (i-) genellikle düşer.
(çöz – müş – tü – m < çöz – müş i – di – m)
Terliyken soğuk su içersen hastalanırsın.Onlar, İstanbul’a haftaya gelecekmiş.Bu cümlelerde de “içersen (içer isen), gelecekmiş (gelecek imiş)” eylemleri, iki kip eki alarak ekeylem sayesinde bileşik çekimli hale gelmiştir.
2. Ekeylem ad soylu sözcüklere gelerek onları yüklem yapar.
Yüklemle ilgili olarak yaygın ve yanlış bir düşünce vardır. Yüklemin hep eylemden oluştuğu zannedilir. Bunun nedeni de, yüklemin mutlaka kip ve şahıs eki alarak yargı bildirmesidir. Hâlbuki kip ve şahıs ekini, ad soylu sözcükler de alabilir ve yargı bildirebilir. Bu da ekeylem (i-) sayesinde olur.
Mehmet, dün çok hastaydı.
Bu cümlenin yükleminin (hasta) eylem olmadığı görülüyor. Eylem olmayan bu yüklem, ekeylem sayesinde, eylemlere getirilen “-di’li geçmiş zaman kipi” ekini almıştır.
(hastaydı < hasta i – di)hasta – i – diad ek fiil kip eki