UDK: 338.54; 658.1

Yeni Termin Planlama Metodları Yazan: Mehmet ERDEMİR Y. Müh.

ÖZET :

SVMMARY:

Son yıllarda endüstri alanındaki gelişme ler ve büyük ünitelerin sağladığı yüksek ran dımanlar, geniş ölçüde büyük projelere doğ ru gidilmesine yol açmıştır. Bu gibi milyar lık projelerin gerçekleştirilmesinde meydana gelecek gecikmelerin sebep olduğu kayıplar dolayısiyle bu tür projelerin çeşitli safhala rında koordinasyon sorunları önem kazan maktadır.

The developments in tlıe fıeld ol mdustry in recent years and the ef/iciency obtained from large units have led to the handlıng of large projects o na vast scale. Due to thse great losses caused by delays in the reali zation of such billion worth projects, the extensive coordinatıon probems of these projects at various phases have also gained slgnificance.

Bu sorunların çözümü ve projelerin za manında bitirilmesi için termin plânlaması metodları araştırılmış ve bulunmuştur.

For the solutıon of these problems and the completion of projects in due time, new methods of timescheduhng were sought and found.

Bu yazısında yazar, kısaca bu metodları, ve özellikle kritik yol metodunu (CPM) ta nıtmaktadır.

Sanayi faaliyetleri genişledikçe ve yapılacak projeler büyüdükçe yöneticilerin kararlarına et ki yapan faktörler de artmaktadır. Bir insanın ihata kabiliyeti sınırlı olduğundan çok yönlü pro jelerin yürütülmesinde gerekli planların önemli faktörlerini bir bakışta görebilmeyi ve işlerin gi dişini kolaylıokla izlemeyi sağlayan planlama me todlanna ihtiyaç olduğu aşikardır. Nitekim son on sene içinde bu konuda çeşitli metodlar geliş tirilmiştir. Planlama, ulaşılmak istenen bir amacın ger çekleştirilmesi için gerekli araç ve gereçleri, in san gücünü, sermaye ve süreyi ve bunlar arasın daki İlişkinleri önceden tespit etmek demektir. Bir binanın inşaasından bir fabrikanın kurulma sına veya bir araştırma prajeslnin gerçekleştiril mesinden bir milli ekonominin düzenli bir şekil de yürütülmesine kadar bugün ber alanda plan lama yapılmaktadır. Planlamanın bu şekilde ge nişlemesi, yöneticileri daha etkili planlama me todları bulmaya itmiştir. Şimdi kısaca yeni planlama metodlarına bir göz atalım : Tarihçe :

Bundan 12 sene kadar evvel planlama işleri nin genişliği her yerde yeni metodlara olan ihti yacı iyice ortaya çıkarmış ve iki sene içinde üç Elektrlk Mühendisliği'15ü

in this article, the author describes bri efly these methods and particularly the Cri tical Path Metlıod (CPM).

ayrı yerde birden yeni planlama tekniklerinin bu lunmasına yol açmıştır. Bunlardan ikisi Amerika Birleşik Devletlerinde, birisi de İngiltere'de ol muştur. 1956 yılında Amerika'nın meşhur Dupont de Nemours firması, büyük ve pahalı makınaların revizyon sırasındaki durma sürelerini kısaltmak amacıyla Bakım ve Revizyon programlarının Planlamasında yeni bir metod bulmak üzere bir grup mühendisini görevlendirmiştir. Bu mühen disler Spery Rand Corparation firmasının uzman ları ile bir sene kadar çalıştıktan sonra Critical Path Metod (kısaca CPM) yani «kritik yol meto du» adını verdikleri bir sistem geliştirmişlerdir. Bu sıralarda A. B. D. Deniz Kuvvetleri, Pola rls füzelerinin geliştirilmesini planlamakta idi. Ancak, klasik planlama metodları ile bu işin kı sa zamanda bitirilmesinin çok zor olacağı anla şılmış ve USNavy Speclal Projeot Office, plan lama uzmanlarını yeni bir metod bulmakla gö revlendirmiştir. Bu uzmanlar; Booz, Ailen and Hamilton müşavir firması ve Lockheed Missile Systems imalatçı firmasının mütehassısları ile birlikte ve Dupont de Nemours firmasının araş tırmalarından habersiz olarak «Program Evalua tlon and Review Technique» (kısaca PERT) ya ni Program Değerlendirme ve Gözden Geçirme tekniği adını verdikleri bir metod bulmuşlar ve bu metod yardımı ile Polaris füzelerinin gelişti 2fi

rilmesinin ve yapımının, başlangıçta tesbit edi len süreden bir buçuk yıl daha erken bitirilme sini sağlamışlardır. Yine aym tarihlerde İngiltere'de Central Elec tricity Generating Board, büyük güçteki türbo altematör grupları ile kazanların bakım ve re vizyon sürelerini kısaltmak için yeni bir prog ramlama metodu geliştirmiş ve ilk defa 1958'de bu metodu uygulıyarak revizyon sürelerini % 60 kısaltmıgtır. ingilizler bu metoda «Method to identlfy the longst irreducible sequence of events» yani «Daha fazla kısaltılamıyan en uzun faaliyetler dizisinin tespit metodu» demişlerdir. Daha sonralan bu sistem İngiltere» de «Network Analysis» deyimi ile yayılmıştır. Başlangıçta birbirinden habersiz olarak üç ayrı yerde birden geliştirilen bu metodlar pren sipte birbirlerinden çok az farklıdırlar. Bugün bunların en çok kullanılan, pratikliği bakımından Kritik Yol Metodudur.

i : ön olay j : Son olay

:

Faaliyet

Olaylar; harflerle veya sayılarla, faaliyetler ise T harfi ile gösterilir. Tij, 1 ön olayı ile J son olayı arasındaki faaliyet demektir (1)

X X

b)

Şekil : 2 X X X

X

Bu tabloda faaliyetler, üstde ve sol tarafta sı ra ile yazılmıştır. Üstdeki faaliyetlerden biri ile yanındaki faaliyetlerden bir diğerinin birleştiği Elektrik Mühendisliği 156

nokta, yandaki faaliyetin bitme ve üstdeki faa liyetin başlama noktasıdır, örneğin : üstdeki I faaliyetinin yandaki C ve E faaliyetleri ile ke silme noktaları, I'nin, C ve E faaliyetlerinin bi timlerinde bağlıyacağını İfade etmektedir. Faaliyet sayısı fazla olan projelerin şebeke lerinin çiziminde ilişkilerin tespiti için bu tab lo çok faydalı olmaktadır. Şimdi böyle bir ter.min şebekesinin çizimln deki kuralları sıralıyalım :

6. Bir olayda bir kaç faaliyet birden biti yor ve başlıyor, fakat hepsi birbirine tabi bulunmuyorsa, bu takdirde de görünüşte faaliyetlerden yararlanılır (Şek. 3) (Veri len örnekte 3 olayında iki faaliyet bitmek te, üç faaliyet başlamaktadır. a) C, A ve B'ye, D ve E ise yalnız B'ye; b) C, A'ya; E, B'ye; D ise A ve B'ye bağlıdır. 7. Kural 5 ve 6'dan herhangi iki faaliyet ara sına, bir «görünüşte faaliyet» konabilece ği anlaşılır.

o


o. o

Bir i olayının en geç bitme anını bulmak İçin sonuç olaydan i olayına giden her yol üzerindeki faaliyetlerin süreleri toplam proje süresinden çı karılır. Bunlardan en küçük olanı, i olayının Tl» değerini verir. Tig = min. (Tp — S T M )

'.

Buna göre şekil: l'deki şebekenin en erken ve en geç zamanlarını hesaplıyalım : 0 No. ü başlangıç olayının To« ve TO8Sİ sıfjr dır. — (1) No. h olayınkl Tl» = 5 dir. — (2) No. lı olayınkl T2« = 5 dir. — (3) No. h olaynıkl:

Şekil : 3

T

' 8. Bir faaliyet tam olarak bitmeden önce di ğer bir faaliyet başlıyabillyorsa bu takdir de söz konusu faaliyet ikiye ayrılır ve il . gili faaliyet başlatılır (Şek. 4).