1

*Tüm hakları saklıdır. Bu eserin tamamı ya da bir bölümü, 4110 sayılı Yasa ile değişik 5846 sayılı FSEK. uyarınca kullanılmadan önce hak sahibinden 52. Maddeye uygun yazılı izin alınmadıkça, hiçbir şekilde ve yöntemle islenmek, çoğaltılmak, çoğaltılmış nüshaları yayılmak, satılmak, kiralanmak, ödünç verilmek, temsil edilmek, sunulmak, telli/telsiz ya da başka teknik, sayısal ve/veya elektronik yöntemlerle iletilmek suretiyle kullanılamaz.

2

İÇİNDEKİLER 1

GİRİŞ .........................................................................................................6

2

ARAŞTIRMANIN KAPSAMI VE YÖNTEMİ.......................................7

3

SANAYİNDE YARATILAN KATMA DEĞER VE İHRACAT ............8

3.1

KATMA DEĞER ............................................................................................................................................. 8

3.1.1

BÖLGEDEKİ SANAYİ SEKTÖRÜ BÖLGE EKONOMOSİNE NE KADAR KATMA DEĞER SAĞLIYOR? ......................................... 8

3.1.2

SANAYİDE YARATILAN KATMA DEĞER BAKIMINDAN DİĞER BÖLGELERE GÖRE NE KADAR REKABETÇİYİZ? ................... 10

3.2

İHRACAT ....................................................................................................................................................... 11

3.2.1

BÖLGE OLARAK İMALAT SANAYİ İHRACATINDA DİĞER BÖLGELERE GÖRE NE KADAR REKEBETÇİYİZ? ........................... 12

3.2.2

BÖLGENİN İHRACAT YAPTIĞI SEKTÖRLER ÇEŞİTLİLİK GÖSTERİYOR MU? ........................................................................ 14

3.2.3

SANAYİ YAPIMIZ YÜKSEK KATMA DEĞERLİ SEKTÖRLERE GEÇİŞİ HIZLANDIRACAK TEKNOLOJİK DÜZEYE SAHİP Mİ? ......17

3.2.4

BÖLGE OLARAK İHRACATTA İHRACAT YAPTIĞIMIZ ÜLKE SAYISINI ÇEŞİTLENDİREBLİYOR MUYUZ? ................................ 19

4 SONUÇ : İMALAT SANAYİNDE YARATILAN İHRACAT BAKIMINDAN BÖLGENİN STRATEJİK SEKTÖRLERİ ....................... 22 4.1.1

5

7 STRATEJİK SEKTÖRDE İHRACATTA YENİ GİRDİĞİMİZ PAZARLARDA NE KADAR ETKİLİYİZ? ......................................... 24 4.1.1.1

: Gıda ürünlerinin imalatı Sektörü ......................................................................................................................................... 25

4.1.1.2

: Makine Ve Ekipman İmalatı Sektörü ................................................................................................................................... 27

4.1.1.3

: Bitkisel Ve Hayvansal Ürünleri Sektörü ............................................................................................................................... 30

4.1.1.4

: Otomotiv Yan Sanayi Sektörü .............................................................................................................................................. 32

4.1.1.5

: Ana Metal Sanayi Sektörü ................................................................................................................................................... 34

4.1.1.6

: Kimya Sektörü ..................................................................................................................................................................... 36

4.1.1.7

: Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı Sektörü ........................................................................................................................ 38

KAYNAKÇA .......................................................................................... 40

3

TABLO DİZİNİ Tablo 1 : Bölgenin İhracatında Eşdeğer Katkıya sahip İlk 7 Sektör ............................................................... 15 Tablo 2 : Konya - Karaman Bölgesinden Yapılan İmalat Sanayi İhracatın Teknolojik Düzeyi ........................ 17 Tablo 3 : Bölgede İmalat Sanayinde Sektörler itibariyle Yaratılan İhracatın Teknolojik Düzeyi ................... 18 Tablo 4 : Bölgenin İhracatında Kritik Öneme Sahip 28 Ülke, Ülke Grupları ve İhracat Miktarları ................. 20 Tablo 5 : Bölgenin İhracatında Eşdeğer Katkıya sahip İlk 7 Sektör ............................................................... 22 Tablo 6 : İlk 7 Sektörün Toplam İhracat İçerisindeki Payları.......................................................................... 22 Tablo 7 : Gıda ürünlerinin imalatı Sektöründe Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülkeler ........ 25 Tablo 8 : Makine Ve Ekipman İmalatı Sektöründe Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülkeler .. 28 Tablo 9 : Bitkisel Ve Hayvansal Ürünleri Sektöründe Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülkeler ....................................................................................................................................................................... 30 Tablo 10 : Otomotiv Yan Sanayi Sektöründe Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülkeler .......... 32 Tablo 11 : Ana Metal Sanayi Sektöründe Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülkeler ............... 34 Tablo 12 : Kimya Sektöründe Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülkeler .................................. 36 Tablo 13 : Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı Sektöründe Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülkeler ........................................................................................................................................................... 38

4

GRAFİK DİZİNİ Grafik 1 : Konya - Karaman'da Sektörlerin Bölgesel GSKD İçerisindeki Payları(%) ......................................... 8 Grafik 2 : Bölgede Ana Sektörler İtibariyle yaratılan katma değer - 2008 ...................................................... 9 Grafik 3 : Düzey 2 Bölgelerinin Sanayi Sektöründeki Gayri Safi Katma içindeki payları -2008...................... 10 Grafik 4 : Yıllar itibariyle TR52 Bölgesinin Ülke ihracat ve İthalatından aldığı pay(%) ................................... 11 Grafik 5 : Bölgeden Yapılan ihracat Miktarı ................................................................................................... 11 Grafik 6 : İhracatçı Firma Sayısı ..................................................................................................................... 11 Grafik 7 : Ana Sektörler Bazında İhracat ....................................................................................................... 12 Grafik 8 : Bölgemizin ve Ülkemizin İhracat Üzerinde Eşdeğer Katkıya Sahip Ana Sektör Sayısı ................... 14 Grafik 9 : Gini Hirschman Endeksi TR 52 Düzey 2 Bölgesi ve Ülke Ortalaması .............................................. 15 Grafik 10 : Bölgenin İhracat Üzerinde Eşdeğer Öneme Sahip Ülke Sayısı 2002-2011 ................................... 19 Grafik 11 : Eş Değer Ülke ve Diğer Ülkelere Yapılan İhracatın Payı - 2011 .................................................... 20 Grafik 12 : İhracatta en rekabetçi 7 Sektörün Yoğunlaşma Katsayılarındaki Değişim ................................... 23 Grafik 13 : Gıda ürünlerinin imalatı Sektöründe İhracat Yapılan Toplam Ülke Sayısı ve Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülke Sayısı ..................................................................................................... 25 Grafik 14 : Makine Ve Ekipman İmalatı Sektöründe İhracat Yapılan Toplam Ülke Sayısı Ve Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülke Sayısı ..................................................................................................... 27 Grafik 15 : Bitkisel Ve Hayvansal Ürünleri Sektöründe İhracat Yapılan Toplam Ülke Sayısı Ve Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülke Sayısı ..................................................................................................... 30 Grafik 16 : Otomotiv Yan Sanayi Sektöründe İhracat Yapılan Toplam Ülke Sayısı Ve Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülke Sayısı ..................................................................................................... 32 Grafik 17 : Ana Metal Sanayi Sektöründe İhracat Yapılan Toplam Ülke Sayısı Ve Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülke Sayısı..................................................................................................................... 34 Grafik 18 : Kimya Sektöründe İhracat Yapılan Toplam Ülke Sayısı Ve Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülke Sayısı ............................................................................................................................... 36 Grafik 19 : Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı Sektöründe İhracat Yapılan Toplam Ülke Sayısı Ve Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülke Sayısı ......................................................................................... 38

5

1 GİRİŞ Ulusal bazda bölgesel rekabetçilik göstergelerinden bir tanesi de bölgelerin dış ticaret performanslarıdır.Bu nedenle dış ticaret konusunda bölgedeki gelişim gösteren stratejik sektörlerin (yükselen) ve performans düşüklüğü yaşayan( gerileyen) sektörlerin ortaya konması bölgesel rekabetçilik düzeyi hakkında da bir fikir verecektir. Bilindiği üzere Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin Dış Ticaret Müsteşarlığı ile koordineli biçimde hazırladığı "2023 Türkiye İhracat Stratejisi" belgesi kamuoyu ile paylaşıldı. Bu strateji belgesinde 2023’te toplam 500 milyar dolarlık ihracat hedefi konulmuş ve o yıl ihracatçı 24 sektörden hangisinin ne kadar ihracat yapacağı açıklanmıştır.Ulusal ihracat stratejisi belgesinde, birinci adımda makro ölçekte ülkenin ihracat stratejisinin uygulamaya aktarılması öngörülmüş, ikinci adımda ise sektörel kırılım yaparak, ülke ölçeğinde 18 stratejik hedef, 72 ölçüt ve 24 sektörde strateji haritaları belirlenmiştir. 2023 Türkiye İhracat Strateji

belgesinde hedeflenen toplam 500 milyar dolarlık ihracat hedefine

ulaşmak için ise bölgesel ve yerel düzeyde belirlenecek ihracat stratejileri büyük önem taşımaktadır. Keza ulusal hedefin başarıya ulaşması aynı zamanda bölgesel ve yerel ihracat stratejilerinin performansına ve bu stratejilerin ulusal ihracat stratejisiyle uyumuna bağlı olduğu söylenebilir. Bu araştırma raporunda amaç yukarıda belirlenen ulusal ihracat hedefine ulaşmak için Konya- Karaman Bölgesinde yeni dönem bölge planı kapsamında belirlenecek bölgesel ihracat stratejisinin ne olması gerektiği noktasında bölgedeki mevcut durumu ortaya koymak ve dış ticarette rekabet üstünlüğü sağlayacak stratejik sektörleri tespit etmektir.

6

2 ARAŞTIRMANIN KAPSAMI VE YÖNTEMİ Çalışma kapsamında 2 farklı kurumdan 2 farklı veri seti temin edilmiş ve analize tabi tutulmuştur.Aşağıdaki tabloda çalışmanın temelini oluşturan veri seti tablo halinde verilmiştir. Veri Setinin Sağlandığı Kurum

Veri

Kapsam

Türkiye İstatistik Kurumu

Bölgesel Gayri Safi Katma Değer

Türkiye İstatistik Kurumu

İthalat ve İhracat verileri

TR52 Düzey 2 Türkiye TR52 Düzey 2 Türkiye

Sınıflama

Yıl

Tarım -Sanayi - Hizmetler

2004 - 2008

Nace Rev.2 - 2 li Kod

2002 - 2011

Çalışma kapsamında 2002 - 2011 yılları arasında Konya ve Karaman'dan sektör bazında yapılan ihracat ve ithalatın ülkelere göre yıllar itibariyle dağılımı analiz edilmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu tarafından Resmi İstatistik Programı kapsamında hazırlanan ve Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması olan NACE Rev 2 ikili kodda yayınlanan bu veriler SPSS 17.00 İstatistik Programı kullanılarak analize tabi tutulmuştur. Ayrıca çalışmada TÜİK tarafından en son 2008 yılı için yayınlanmış ve ana sektörler bazında(Tarım -Sanayi - Hizmetler) hazırlanan Bölgesel Gayri Safi Katma Değerler de analiz edilmiştir. Araştırma kapsamında kullanılan verilerin detaylı hali çalışmanın ekinde sunulmuştur.

7

3 SANAYİNDE YARATILAN KATMA DEĞER VE İHRACAT 3.1 KATMA DEĞER Bir bölgedeki endüstriyel yoğunlaşma oranını belirleyen önemli göstergelerden bir tanesi o bölgedeki İmalat sanayi katma değerinin gayrisafi bölgesel hasıla içerisindeki payıdır 1

3.1.1 BÖLGEDEKİ SANAYİ SEKTÖRÜ BÖLGE EKONOMOSİNE NE KADAR KATMA DEĞER SAĞLIYOR? Ancak ülkemizde GSYH iller bazında en son 2001 yılı için yayınlanmış olduğu için imalat sanayi katma değerinin milli hasıla içerisindeki payı hesaplanamamaktadır.Öte yandan İller bazında 2004-2008 arasında GSKD oranları sektörler (tarım, sanayi, hizmetler)itibariyle yayınlanmıştır. Bu veri sayesinde gayrisafi bölgesel hasıla oranını bilmesek de gayrisafi bölgesel katma değerini biliyoruz.Buna göre sanayi sektörünün bölgesel GSKD içerisindeki payına bakarak bölgedeki endüstriyel yoğunlaşma hakkında bir fikir sahibi olabiliriz.Aşağıdaki şekilde de görüldüğü gibi bölgemizde sanayi ve tarım sektöründe sağlanan katma değer 2004-2008 yılları arasında azalırken hizmet sektöründe belirgin bir artış yaşanmaktadır. Grafik 1 : Konya - Karaman'da Sektörlerin Bölgesel GSKD İçerisindeki Payları(%) 70 60 50

57,7

50,4

Tarım

40 30

25

20

24,6

Sanayi 22,3 20

Hizmetler

10 0 2004

2005

2006

2007

2008

"Bölgemizde sanayi ve tarım sektöründe sağlanan katma değer 2004- 2008 yılları arasında azalırken hizmet sektöründe belirgin bir artış yaşanmaktadır. "

1

Industrial Development Report , UNIDO, 2011

8

Benzer şekilde bölgedeki tarım, sanayi ve hizmetler sektöründe yaratılan katma değer ülke ortalaması ile karşılaştırıldığında bölgede sanayide yaratılan katma değerin ülke ortalamasının altında kaldığı açıkça görülmektedir. Öte yandan bölgede yaratılan tarımsal katma değerin ülke ortalamasından bir hayli yukarısındadır.Ülkede tarım sektörünün sağladığı katma değer % 8,5 düzeyindeyken bu oran bölgemizde %20'ler düzeyindedir. Bu durum bölge ekonomisinde halen tarımın önemini koruduğunu göstermektedir.

Grafik 2 : Bölgede Ana Sektörler İtibariyle yaratılan katma değer - 2008 64,3

70 60

57,7

50 40 30 20 10

20

27,2

TR Türkiye

22,3

TR52 Konya, Karaman

8,5

0 Tarım

Sanayi

Hizmetler

"Bölgede gerek sanayi gerekse hizmetler sektöründe yaratılan katma değer ülke ortalamasının altındadır. Öte yandan bölgede yaratılan tarımsal katma değerin ülke ortalamasından bir hayli yukarısında olması bölge ekonomisinde tarım sektörünün halen önemini koruduğunu göstermektedir. "

9

3.1.2 SANAYİDE YARATILAN KATMA DEĞER BAKIMINDAN DİĞER BÖLGELERE GÖRE NE KADAR REKABETÇİYİZ? Düzey 2 bölgelerinin sanayi sektöründeki gayri safi katma içindeki payları incelendiğinde ülkemizde yaratılan sanayi katma değerinin neredeyse üçte birinin tek başına İstanbul'dan sağlandığı görülmektedir. Bu tek kutuplu büyüme olgusu gelişmekte olan ülkelerin çoğunda görülebilir.İstanbul'un yarattıpı sanayi katma değer kendisinden hemen sonra gelen Doğu Marmara bölgesinde sanayide yaratılan katma değerin 2 katından fazladır. Konya - Karaman bölgesi ülkede sanayide yaratılan katma değerin sadece %1,9 unu oluşturmaktadır.Sıralama bakımından ise bölgemiz 16. sıradadır.Bu tablo sanayi sektöründe 26 bölge arasında yeterli düzeyde rekabetçi olamadığımız şeklinde yorumlanabilir.

Grafik 3 : Düzey 2 Bölgelerinin Sanayi Sektöründeki Gayri Safi Katma içindeki payları -2008

TR10 TR41 TR42 TR51 TR31 TR33 TR21 TR62 TR32 TR72 TR63 TR83 TR61 TR90 TR81 TR52 TR22 TRC1 TR71 TRC3 TRC2 TRB1 TRB2 TR82 TRA1 TRA2

27,1 10,3 8,7 7,8 6,4 4,3 3,6 3,5 2,9 2,6 2,6 2,2 2,1 2 1,9 1,9 1,8 1,8 1,4 1,3 1 1 0,6 0,5 0,5 0,3 0

5

10

15

20

25

30

10

3.2 İHRACAT Bölgenin ülke ithalatındaki payı 2002 yılında %0.34 iken bu oran 2011 yılında 0.54 e yükselmiştir. Diğer yandan bölgenin ülke ihracatından aldığı pay 2002 yılında %0.46 dan bu oran 2011 yılında 1.04 e yükselmiştir.Aşağıda da görüldüğü üzere bölgenin ülke ihracatından aldığı paydaki değişim ithalatından aldığı paydaki değişimden daha yüksektir. Bu tablo TR52 Bölgesinin ülkemizin cari açığını kapanmasında pozitif bir yerel faktör olduğunu göstermektedir. Grafik 4 : Yıllar itibariyle TR52 Bölgesinin Ülke ihracat ve İthalatından aldığı pay(%) 1,20 1,00 0,80

Bölgenin Ülke ithalatındaki payı

0,60

Bölgenin Ülke ihracatındaki payı

0,40 0,20 0,00 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Grafik 5 : Bölgeden Yapılan ihracat Miktarı 1.600.000.000 1.400.000.000 1.200.000.000 1.000.000.000 800.000.000 600.000.000 400.000.000 200.000.000 0 2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Bölgeden yapılan ihracat

Grafik 6 : İhracatçı Firma Sayısı

11

1400 1200 1000 800 600 400 200 0 2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

İhracatçı Firma Sayısı

Konya ve Karaman'dan yapılan ihracat ana sektörler bazında incelendiğinde bölgeden yapılan ihracatın tamamın yakını imalat sanayi sektöründen sağlandığı görülmektedir. İmalat sanayinde yapılan ihracatın bölgenin 2001 yılında yaptığı toplam ihracatın %94,6 sını oluşturmaktadır.Bu durum bölgedeki dış ticaret ilişkilerinin ağırlıklı olarak sanayi sektörüne dayandığını ortaya koymaktadır.

100

Grafik 7 : Ana Sektörler Bazında İhracat 94,6

80 60 40 20

5,4

0,0253

0 TARIM

SANAYİ

HİZMETLER

" Konya - Karaman Bölgesinden Yapılan İhracatın %95 ini tek başına İmalat Sanayi Sektörü gerçekleştiriyor"

3.2.1 BÖLGE OLARAK İMALAT SANAYİ İHRACATINDA DİĞER BÖLGELERE GÖRE NE KADAR REKEBETÇİYİZ? Bir bölgenin ulusal sanayi ihracatına olan katkısı o bölgeden yapılan sanayi ihracatının ülkenin toplam sanayi ihracatındaki payı üzerinden hesaplanmaktadır.Bu oranın yüksek çıkması aynı zamanda o bölgenin sanayi ihracatında diğer bölgelere göre karşılaştırmalı rekabet üstünlüğünü de ortaya koymaktadır. Bu sorunun yanıtını bulabilmek için yıllar itibariyle 21 Düzey 2 bölgesinin son 2002 -2007 -2011 yıllarındaki gerçekleştirdiği imalat sanayi ihracatları analiz edilmiştir. Ancak analizde İstanbul,Ankara,

12

İzmir ve Doğu Marmara Bölgesinin ulusal ihracatımızın oldukça büyük bir kısmını gerçekleştirdiği ve bu nedenle karşılaştırılabilir bölgeler olmadığı için kapsam dışında tutulmuştur.

13

3.2.2 BÖLGENİN İHRACAT YAPTIĞI SEKTÖRLER ÇEŞİTLİLİK GÖSTERİYOR MU? Bölgemizin ihracat miktarındaki kırılgan yapının azaltılması için sektörel çeşitlenmeye gidilmesi önemli bir stratejidir.Bölgenin 2002 -2011 yılları arasında ihracat yapısındaki sektörel çeşitlenme piyasa yoğunlaşmasını ölçen Herfindahl-Hirschman endeksi ile hesaplanan eşdeğer sektör sayısı ile bulunabilmektedir. Bu yöntemle ihracat üzerinde küçük etkisi olan sektörleri dışarıda tutarak toplam ihracat üzerinde eşdeğer katkıya sahip ana sektörlerin sayısını vermektedir2. Eşdeğer sektör sayısının(ESS) hesabında şu formül kullanılmaktadır:

Buna göre bölgemizde son 10 yılda eşdeğer sektör sayısı 6 'dan 7 'ye yükselmiştir.Türkiye'de ise eşdeğer sektör sayısı bölge ortalamasının üzerindedir. Yani ülke genelinde ihracatta önem arz eden sektör sayısı bölgeye göre daha fazla çeşitlilik sunmaktadır. Bu durum bölgede belirli lokomotif sektörlerde yığılma olduğuna ve sektörel çeşitlenmenin yeterince sağlanamadığına işaret etmektedir.Bu sektörlerde yaşanacak herhangi bir darboğazın bölgenin ekonomik performansına ciddi problem oluşturacağı söylenebilir. Grafik 8 : Bölgemizin ve Ülkemizin İhracat Üzerinde Eşdeğer Katkıya Sahip Ana Sektör Sayısı 15 10 5

13 10 7 6

0 2002

2003

2004

2005

Eşdeğer Sektör Sayısı Türkiye

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Eşdeğer Sektör Sayısı TR 52 Düzey 2 Bölgesi

Eşdeğer Sektör Sayısı yöntemine göre 2011 yılında en yüksek ihracat performansı 3 gösteren ilk 7 sektör aşağıdaki tabloda verilmiştir. 2011 yılında bölgenin sadece bu 6 sektörde yaptığı ihracat, toplam ihracatın % 87,1 'ine karşılık gelmektedir.Bu 7 sektörde yapılan toplam ihracat daha önceki yıllarda hiçbir zaman %77 düzeyinin altına inmemiştir.4

Türkiye’nin İhracat Performansı 2: Sektörel Bazda Çeşitlilik, Rekabetçilik Ve Adaptasyon,TEPAV,2011 3 İhracat Miktarı bakımından 4 Bahsedilen 7 sektör ilerleyen bölümlerde detaylı olarak incelenecektir.

2

14

Tablo 1 : Bölgenin İhracatında Eşdeğer Katkıya sahip İlk 7 Sektör 2011 İHRACATI

2011PAYI(%)

Gıda ürünlerinin imalatı

76.020.890

31,3

Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı

46.587.718

18,3

Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı

39.719.311

14,2

SIRA

SEKTÖR

1 2 3 4 5 6 7

Ana metal sanayi

15.388.727

8,6

Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (Makine ve teçhizat hariç)

11.779.661

5,5

Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri

16.872.069

5,4

Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı

53.754.274

3,8

Bölge ihracatında sektörel çeşitlenmenin yetersiz kaldığı diğer bir analiz yöntemiyle açıklayabiliriz. Gini Hirschman

Endeksi

bunlardan

birisidir.

Gini

Hirschman

değerlerindeki

artışlar

ürün

yoğunlaşmasını,azalışlar ise ürün çeşitlenmesini gösterir. Gini Hirschman endeksinin alabileceği maksimum değer 100 dür. Değerin 100 çıkması o ekonominin sadece tek bir sektöre ve ürüne bağımlı olduğunu göstermektedir. Bölgenin 2002 -2011 yılları arasında ihracat edilen ürünlerin

çeşitliliğine

yönelik olarak aşağıdaki hesaplama yukarıdaki bulguları bire bir destekler niteliktedir. Aşağıdaki grafikte eşdeğer ülke sayısı ile Gini Hirschman Endeksi ters orantılı bir şekilde devam etmektedir. Yani sektörel çeşitlenmenin olduğu yıllarda Gini Hirschman Endeksi düşmekte, çeşitlenmenin olmadığı yıllarda ise artmaktadır.2002 de 40,9 olan Gini Hirschman endeksi 2011 yılında 41,1 e yükselmiştir .Yani bölgede sektörel çeşitlenme sağlanamamaktadır.. Ulusal bazda ise Gini Hirschman endeksinde azalma yaşanmakta yani ihracat sektörel çeşitlenmenin yaşandığı görülmektedir. Grafik 9 : Gini Hirschman Endeksi TR 52 Düzey 2 Bölgesi ve Ülke Ortalaması

15

50,0 40,0 30,0 20,0

41,1

40,9

27,3

31,4

10,0 0,0 2002

2003

2004

2005

Gini Hirschman Endeksi Türkiye

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Gini Hirschman Endeksi TR 52 Düzey 2 Bölgesi

"Bölgemizde ihracat performansına önemli katkı sağlayacak sektör sayısı son 1 0 yılda 6'dan 7'ye çıkmıştır. Bu nedenle bir yandan ihracatta sektörel çeşitliliğe gidilirken diğer yandan yeni bölge planı döneminde sektörel odaklanmanın da sağlanabilmesi adına öncelikli olarak 7 stratejik sektörün kendi içinde ihracatı yapılan ürünlerin çeşitlenmesi teşvik edilmelidir.

16

"Konya - Karaman Bölgesi ihracatta sektör çeşitlenmesi bakımından Ulusal ortalamanın altında kalmaktadır. "

3.2.3 SANAYİ YAPIMIZ YÜKSEK KATMA DEĞERLİ SEKTÖRLERE GEÇİŞİ HIZLANDIRACAK TEKNOLOJİK DÜZEYE SAHİP Mİ?

Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan Ulusal Sanayi Strateji Belgesinde orta ve yüksek teknolojili sektörlerin üretim ve ihracat içindeki ağırlığının artırılması, düşük teknolojili sektörlerde katma değeri yüksek ürünlere geçilmesi ve becerilerini sürekli geliştirebilen şirketlerin ekonomideki ağırlığının artırılması şeklinde üç temel stratejik hedef tespit edilmiştir5. Kalkınma ajansları tarafından hazırlanacak bölgesel gelişme stratejilerinin bu ulusal hedeflere uygun olması ve onları destekler nitelikte olması gerekmektedir.Bu nedenle bu bölümde bölgemizin imalat sanayi yapısının yüksek katma değerli sektörlere geçişi hızlandıracak teknolojik düzeyi bakımından mevcut durumu araştırılmıştır. Bir bölgedeki sanayinin teknolojik sofistikasyon düzeyini gösteren önemli göstergelerden bir tanesi o bölgedeki orta ve ileri teknoloji faaliyetlerinin6 imalat sanayi katma değeri içerisindeki payıdır. 7 Ancak bölgesel katma değer verilerinin en son 4 yıl öncesi(2008) için yapılmış olması sanayimizin bugünkü teknoloji düzeyini yorumlamada yanıltıcı olabilir. Bu nedenle çalışmada sanayimizin teknolojik düzeyi hakkında yapılan analizler bölgemizdeki orta ve ileri teknoloji ürün ihracatının toplam ihracatımız içerisindeki payına ve bu sektörlerde gerçekleşen istihdam oranlarına bakılarak yapılmıştır.

" Bölge en fazla ihracatını orta ve ileri teknoloji sektörlerde yapıyor"

"Bölgenin yaptığı ihracatın üçte biri düşük teknoloji düzeyine sahip gıda sektöründe yapılıyor"

Tablo 2 : Konya - Karaman Bölgesinden Yapılan İmalat Sanayi İhracatın Teknolojik Düzeyi Teknoloji Düzeyi Orta İleri Teknoloji Düşük Teknoloji Orta Düşük Teknoloji İleri Teknoloji

Yapılan İhracat (%) -2011 37,6 34,9 20,1 0,5

5 Ulusal Sanayi Strateji Belgesi,2011 -2014 6 Bu çalışmada orta ve ileri teknoloji faaliyetleri bu sektörlerde yapılan ihracat ve istihdam bakımından ele alınmıştır. 7 Industrial Development Report , UNIDO, 2011

17

Tablo 3 : Bölgede İmalat Sanayinde Sektörler itibariyle Yaratılan İhracatın Teknolojik Düzeyi Sıra

Sektör - Nace Rev.2

1

Gıda ürünlerinin imalatı

2

2011 İhracat Payı% 31,3

Sektörün Teknoloji Düzeyi Düşük Teknoloji

Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı

18,3

Orta İleri Teknoloji

3

Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork)im.

14,2

Orta İleri Teknoloji

4

Ana metal sanayi

8,6

Orta Düşük Teknoloji

5

Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (Makine ve teçhizat hariç)

5,5

Orta Düşük Teknoloji

6

Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı

3,8

Orta İleri Teknoloji

7

Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı

3,5

Orta Düşük Teknoloji

8

Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı

2,5

Orta Düşük Teknoloji

9

Elektrikli teçhizat imalatı

1,2

Orta İleri Teknoloji

10

Mobilya imalatı

1,0

Düşük Teknoloji

11

Tekstil ürünlerinin imalatı

0,9

Düşük Teknoloji

12

Giyim eşyalarının imalatı

0,8

Düşük Teknoloji

13

Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı

0,5

Düşük Teknoloji

14

Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı

0,5

İleri Teknoloji

15

Diğer imalatlar

0,2

Düşük Teknoloji

16

Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (

0,1

Düşük Teknoloji

17

Diğer ulaşım araçlarının imalatı

0,1

Orta İleri Teknoloji

18

Deri ve ilgili ürünlerin imalatı

0,1

Düşük Teknoloji

19

Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı

0,1

İleri Teknoloji

20

İçeceklerin imalatı

0,0

Düşük Teknoloji

21

Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı

0,0

Orta Düşük Teknoloji

22

Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması

0,0

Düşük Teknoloji

23

Tütün ürünleri imalatı

0,0

Düşük Teknoloji

24

Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı

0,0

Orta Düşük Teknoloji

18

3.2.4 BÖLGE OLARAK İHRACATTA İHRACAT YAPTIĞIMIZ ÜLKE SAYISINI ÇEŞİTLENDİREBLİYOR MUYUZ? Bir ülkenin veya bir bölgenin ihracat yaptığı ülke sayısında önemli artışlar yaşanabilir. Ancak yeni eklenen pazarlara yapılan ihracat miktarı kritik bir öneme sahip olmayabilir. Bu nedenle bölgenin ihracat üzerinde temel öneme sahip ülkeler özellikle incelenmelidir. Bunu tespit edebilmek için ise eşdeğer ülke sayısına bakılmalıdır. Bu sayı toplam ihracatımız içinde büyük öneme sahip ülke sayısını göstermektedir.8 Eşdeğer ülke sayısının(EÜS) hesabında şu formül kullanılmaktadır:

Bölgenin 2002 yılında, ihracat yaptığı 150 ülkeden 40'ı eşdeğer öneme sahipken, 2011 yılına gelindiğinde her ne kadar ihracat yapılan ülke sayısı % 15 artarak 170'e yükselse de eşdeğer öneme sahip ülke sayısı ciddi bir gerileme yaşamış ve %30 azalarak 28'e düşmüştür. Bu şu anlama gelmektedir: Kritik öneme sahip bu 28 ülkelerin ithalat taleplerindeki meydana gelecek daralmalar bölgemiz ekonomisinin ciddi şekilde küçülmesine neden olabilir. Grafik 10 : Bölgenin İhracat Üzerinde Eşdeğer Öneme Sahip Ülke Sayısı 2002-2011 200 180

173

160 150

140 120 100 80 60 40

40 28

20 0 2002

2003

2004

2005

2006

2007

ihracatta kritik öneme sahip ülke sayısı

Ülke bazında ihracat yaptığımız ülkeler incelendiğinde

2008

2009

2010

2011

ihracat yapılan ülke sayısı

2011 yılında bölgeden 173 ülkeye ihracat

yapılmıştır ancak dikkat edilmesi gereken nokta şudur: İlk 28 ülkeye( bölgenin ihracatında kritik öneme sahip ülke sayısı) yapılan ihracatın toplam ihracattaki payı % 73'dür. Geri kalan %27 lik pay 145 ülkeye ve oldukça küçük miktarlarda yapılmaktadır. 8

Türkiye’nin İhracat Performansı 2: Sektörel Bazda Çeşitlilik, Rekabetçilik ve Adaptasyon,TEPAV,2011

19

Grafik 11 : Eş Değer Ülke ve Diğer Ülkelere Yapılan İhracatın Payı - 2011 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

73%

27%

İlk 28 Ülkeye Geri Kalan 145 yapılan Ülkeye yapılan İhracat İhracat

2011 yılında sadece Irak'a yapılan ihracat toplam ihracatın tek başına %12,6'sını oluşturmaktadır. Bölgemizin ihracatının yaklaşık %73 ünü oluşturan ilk 28 ülke, ülke grupları 9 bazında incelendiğinde ihracatımızın büyük bir kısmını Yakın ve Orta Doğu Asya Ülkeleri (%29,1)ne yapıldığı görülmektedir. Bunu sırasıyla AB üyesi ülkeler(25,1) ve Kuzey Afrika Ülkeleri (9,6) izlemektedir. Öte yandan Latin Amerika,Avustralya, Yeni Zelanda gibi uzak mesafelerdeki ülke gruplarına oldukça düşük miktarlarda ihracat yapılmaktadır. Tablo 4 : Bölgenin İhracatında Kritik Öneme Sahip 28 Ülke, Ülke Grupları ve İhracat Miktarları Ülke Grupları 2011 İhracat Mik. ( dolar) Pay (%) 1. YAKIN VE ORTA DOĞU ASYA ÜLKELERİ Irak

159.651.738

12,6

İran

70.153.585

5,6

Suudi Arabistan

33.256.942

2,6

Suriye

25.759.225

2

Ürdün

19.153.274

1,5

Yemen

17.983.899

1,4

Azerbaycan

17.341.587

1,4

İsrail

13.123.725

1

Gürcistan

12.248.178

1

TOPLAM

381.732.758

29,1

İtalya

72.231.031

5,7

Almanya

60.928.821

4,8

Bulgaristan

34.735.847

2,7

İngiltere

28.449.231

2,3

İspanya

28.333.411

2,2

Belçika

20.215.751

1,6

Yunanistan

19.033.925

1,5

Fransa

15.377.239

1,2

Polonya

14.429.313

1,1

Romanya

12.896.619

1

2. AVRUPA BİRLİĞİ

Hollanda

12.654.967

1

TOPLAM

319.286.155

25,1

9 Ülkelerin Coğrafi Grup Ve Ülke Kodları, 2010, TÜİK (Coğrafi Gruplar, 2010) esas alınmıştır

20

3. KUZEY AFRİKA Libya

61.312.116

4,9

Cezayir

33.180.188

2,6

Mısır

27.120.924

2,1

381.732.758

9,6

Türkmenistan

18.016.437

1,4

Kazakistan

17.437.744

1,4

TOPLAM

35.454.181

2,8

TOPLAM

4. DİĞER ASYA ÜLKELERİ

5. DİĞER AVRUPA ÜLKELERİ Rusya Federasyonu

35.656.955

2,8

TOPLAM

35.656.955

2,8

A.B.D.

27.720.845

2,2

TOPLAM

27.720.845

2,2

6. KUZEY AMERİKA

"İhracat önemli bir kısmı Yakın ve Orta Doğu Asya Ülkeleri ve AB üyesi ülkeler yapıyoruz.".

" İhracat yaptığımız ülke sayısı artmasına rağmen toplam ihracatımız içinde büyük öneme sahip ülke sayısı yıllar itibariyle azalmaktadır."

" Halihazırda yoğun ihracat yaptığımız ülkelerin ithalat taleplerindeki olası daralmaları göz önüne alarak ihracat yapılacak ülke sayısını artırırken yeni girdiğimiz pazarlardaki ihracat miktarı da artırılmalı ve bunun için gerekli sektörel önlemler alınmalıdır."

21

4 SONUÇ : İMALAT SANAYİNDE YARATILAN İHRACAT BAKIMINDAN BÖLGENİN STRATEJİK SEKTÖRLERİ Daha önceki bölümlerde Eşdeğer Sektör Sayısı yöntemine göre zaman içinde en yüksek ihracat performansı 10 gösteren ilk 7 sektör

tespit edilmişti. Bu bölümde ise bu 7 sektörde ülke genelinde

gerçekleşen ihracat rakamları incelenmiş ve bu sektörlerin gerçekten Konya Karaman Bölgesinde yoğunlaşma gösterip göstermediği ve bir yoğunlaşma var ise bu yoğunlaşmanın zaman içerisindeki değişimi ortaya konmuştur. 2011 yılında bölgenin sadece bu 7 sektörde yaptığı ihracat

toplam ihracatın % 87,1 'ine karşılık

gelmektedir.Bu 7 sektörde yapılan toplam ihracat daha önceki yıllarda hiçbir zaman %77 düzeyinin altına inmemiştir. Tablo 5 : Bölgenin İhracatında Eşdeğer Katkıya sahip İlk 7 Sektör SIRA

SEKTÖR

2011 İHRACATI

2011PAYI(%)

YK DEĞERİ

1 2 3 4 5 6 7

Gıda ürünlerinin imalatı

76.020.890

31,3

4,3

46.587.718

18,3

3,6

Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı 12

39.719.311

14,2

1,1

Ana metal sanayi

15.388.727

8,6

0,7

Fabrikasyon metal ürünleri imalatı

11.779.661

5,5

1,1

Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri

16.872.069

5,4

1,8

Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı 13

53.754.274

3,8

1

Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı

11

Tablo 6 : İlk 7 Sektörün Toplam İhracat İçerisindeki Payları 88,0

87,1

86,0 84,0 82,0 80,0 78,0 76,0

77,1

74,0 72,0 2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

10 İhracat Miktarı bakımından 11 Bundan sonra Makine ve Teçhizat Sektörü olarak değerlendirilecektir 12 Bundan sonra Otomotiv Yan Sanayi olarak değerlendirilecektir 13 Bundan sonra Kimya Sektörü olarak değerlendirilecektir

22

Bir coğrafyadaki stratejik ve anahtar sektörlerin belirlenmesinde kullanılan değişkenlerden en bilineni, Yoğunlasma Katsayısı (YK) (Location Quotients/ Balassa Index)dır. YK genelde bir sektörün belli bir bölgedeki yığılmasını ulusal referansla ölçmeye yaramaktadır. Bir sektörün YK değerinin 1’den büyük çıkması sektörün yerelde tüketilenden daha fazla ürettiğini ve bölge dışına ürettiği mal ve hizmetleri ihraç ettiği anlamına gelmektedir.Öte yandan bir sektördeki yoğunlaşma katsayısının zaman içerisindeki değişimine bakılarak sektörün yoğunlaşmasının azaldığı veya arttığı gözlemlenebilir. Ayrıca bu değişime bakılarak daha önce bölgede yoğunlaşma göstermemesine ancak zaman içerisinde yoğunlaşan sektörlere özel önem verilebilir.

YKi = (ai/at) / (Ai/At) Burada; • • • •

Bölgenin i sektöründe yaptığı ihracat Bölgenin yaptığı toplam ihracat Ülkenin i sektöründe yaptığı ihracat Ülkenin yaptığı toplam ihracat'ı temsil etmektedir.

ai = at = Ai = At =

Grafik 12 : İhracatta en rekabetçi 7 Sektörün Yoğunlaşma Katsayılarındaki Değişim 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 2002

2003

2004 2005 2006 Gıda ürünlerinin imalatı

2007

2008

2009

2010

2011

Makine ve Teçhizat imalatı Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri Fabrikasyon metal ürünleri imalatı Otomotiv Yan Sanayi Kimya Sanayi Ana metal sanayii

Yukarıdaki grafikten de görüldüğü üzere bölgede en rekabetçi 7 sektörün 6 sının Yoğunlaşma Katsayısının 1'in üzerinde olduğunu görüyoruz.Yıllar içerisinde belili dalgalanmalar yaşansa da ciddi azalma veya artış yaşanmamaktadır. Yalnızca Ana Metal Sanayi sektöründe yoğunlaşma katsayısı 1 in altında kalmaktadır.

23

4.1.1 7 STRATEJİK SEKTÖRDE İHRACATTA YENİ GİRDİĞİMİZ PAZARLARDA NE KADAR ETKİLİYİZ? Peki toplam ihracat üzerinde büyük katkıya sahip 7 sektörde yeni girdiğimiz pazarlarda ne kadar etkiliyiz? Bu sorunun yanıtını bulabilmek için ise ihracatımızda toplam ihracat üzerinde büyük katkıya sahip 7 sektörde, yapılan ihracat bakımından kritik öneme sahip ülkeler tespit edilecektir.Böylece en fazla ihracat yaptığımız sektörlerin hangi ülkelerde yoğunlaştığı ya da

hangi ülkelerde potansiyelini yeteri kadar

kullanamadığı tespit edilebilecektir. Tekrar Herfindahl-Hirschman endeksi kullanılarak ihracatta eşdeğer katkıya sahip ilk 7 sektör için ayrı ayrı eşdeğer önemdeki ülke sayıları (toplam ihracat üzerinde büyük katkıya sahip ülke sayısı) tespit edilmiştir.

24

4.1.1.1 : Gıda ürünlerinin imalatı Sektörü Gıda sektörü Konya-Karaman bölgesinin ihracatında en rekabetçi sektördür. Bölgenin 2011 yılında yaptığı ihracatın yaklaşık üçte biri gıda (%31,3) sektöründe yapıldı .Sektörde her geçen yıl ihracat yaptığımız ülke sayısı artıyor.2002 yılında 116 ülkeye ihracat yapılırken 2011 yılında 149 farklı ülkeye ihracat yapılmış durumda.Ancak bir sorun var: Sektörde yeni girdiğimiz pazarlarda yeterince etkin olamıyoruz.İhracat yaptığımız ülke sayısı artmasına rağmen, toplam ihracat üzerinde büyük katkıya sahip ülke sayısı yıllar itibariyle azalıyor. Yani sektörde yeni eklenen pazarlara yapılan ihracat miktarı kritik bir öneme sahip değil. 2002 yılında 25 ülke bölgenin gıda sektöründe yaptığı ihracatta önemli paya sahipken, bu sayı 2011 yılında 16 ya düşmüştür. Grafik 13 : Gıda ürünlerinin imalatı Sektöründe İhracat Yapılan Toplam Ülke Sayısı ve Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülke Sayısı 160

149

140 120

133 116

İhracat yapılan toplam ülke sayısı

100 80

toplam ihracat üzerinde büyük katkıya sahip ülke sayısı

60 40 20

25

0 2002

13 2007

16 2011

Tablo 7 : Gıda ürünlerinin imalatı Sektöründe Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülkeler ÜLKE Irak

2011 İHRACAT MİKTARI

PAY (%)

77.850.010

17,8

Libya

61.037.617

14,0

Cezayir

22.321.923

5,1

Yemen

18.369.518

4,2

Suudi Arabistan

14.586.439

3,3

Ürdün

9.741.652

2,2

Pakistan

9.658.824

2,2

Suriye

8.314.954

1,9

Belçika

8.004.310

1,8

Türkmenistan

7.980.701

1,8

Kenya

7.663.970

1,8

Nijer

7.639.871

1,7

Filistin

7.240.780

1,7

İsrail

7.142.067

1,6

Almanya

6.424.137

1,5

Angola

6.208.356

1,4

25

26

4.1.1.2 : Makine Ve Ekipman İmalatı Sektörü Makine ve ekipman imalatı sektörü gıda sektöründen en fazla ihracatın gerçekleştiği sektördür. Bu sektör Savunma Sanayi için üretim potansiyeli olan ve Kalkınma Bakanlığı tarafından Savunma Sanayinin yurtdışına bağımlılığını azaltmak için öncelikli sektörler arasında sayılmıştır Konya -Karaman Bölgesi özellikle araç ustu ekipman sanayinde önemli gelişmeler göstermektedir. Sektörde bir diğer alt faaliyet olan değirmen makineleri sektöründe dünyanın bir çok ülkesine un, irmik ve makarna fabrikaları ve donanımları ihraç edilmektedir. Makine Ve Ekipman İmalatı Sektöründe bölgede öne çıkan tarım alet ve makineleri sektörü özellikle tarımsal faaliyetlerin çok yoğun bir şekilde yapıldığı Konya ve Karaman'da stratejik bir öneme sahiptir. Bölgenin tarım sektöründe gerçekleştirmesi gereken teknolojik dönüşümün sağlanabilmesi için bu sektöre özel önem verilmesi gerekmektedir. Sektörde üretilen ürün sayısı anlamında tarımsal mekanizasyon araçlarının %62’ye yakın bir kısmı ekim-dikim-toprak işleme-gübreleme-işleme makineleri olarak yapılmakta, katma değer anlamında yüksek katma değerli ürünler üretimine yönelik faaliyetlerin yeterli düzeyde olmadığı belirlenmiştir. Katma değeri yüksek üretime yönelik olarak ta teknolojik altyapının iyileştirilmesi ve firmaların ar-ge/inovasyon faaliyetlerine yöneltilmesi yönündeki çalışmalara öncelik verilmesi önem taşımaktadır. 14 Grafik 14 : Makine Ve Ekipman İmalatı Sektöründe İhracat Yapılan Toplam Ülke Sayısı Ve Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülke Sayısı 160

146

140 120 100 80

119

İhracat yapılan toplam ülke sayısı

85

60 40 20

23

23

30

toplam ihracat üzerinde büyük katkıya sahip ülke sayısı

0 2002

2007

2011

14

Tarım Alet ve Makineleri Sektörü ile ilgili daha kapsamlı araştırma raporuna planlama.mevka.org.tr adresinden erişilebilir.

27

Tablo 8 : Makine Ve Ekipman İmalatı Sektöründe Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülkeler ÜLKE

2011 İHRACAT MİKTARI

PAY (%)

İran

25.003.505

9,8

Irak

19.425.681

7,6

Rusya Federasyonu

12.894.300

5,0

Almanya

11.979.497

4,7

Kazakistan

10.880.525

4,3

Avusturya

9.609.371

3,8

Mısır

9.542.361

3,7

Suudi Arabistan

8.669.571

3,4

İtalya

7.701.482

3,0

Cezayir

7.267.428

2,8

Özbekistan

5.529.799

2,2

Tunus

4.879.114

1,9

Fransa

4.849.004

1,9

Gürcistan

4.829.499

1,9

Azerbaycan

4.793.797

1,9

B.A.E.

4.700.132

1,8

Hindistan

4.278.973

1,7

Romanya

4.097.612

1,6

Güney Afrika

4.092.548

1,6

İngiltere

4.065.489

1,6

Sudan

4.036.346

1,6

Bulgaristan

3.797.656

1,5

İspanya

3.718.755

1,5

Suriye

3.578.401

1,4

Polonya

3.435.244

1,3

Ukrayna

3.156.439

1,2

Avustralya

3.065.334

1,2

Tayland

2.936.470

1,1

Ürdün

2.597.657

1,0

Fas

2.551.979

1,0

28

29

4.1.1.3 : Bitkisel Ve Hayvansal Ürünleri Sektörü Sektörel olarak tarım sektörünün bir alt kolu olan bitkisel ve Hayvansal üretim faaliyetleri bölgemiz açısından oldukça önemlidir. Ancak bu sektör ihracat yapılan ülke çeşitlenmesi bakımından gerileme göstermektedir. Sektörde yapılan ihracat Irak ve İran'a kilitlenip kalmıştır Nitekim 2011 yılında bu sektörde yapılan ihracatın %76 sı sadece bu iki ülkeye gerçekleşmiştir. Bu ülkeler ile yaşanabilecek olası siyasi ve ekonomik istikrarsızlıkların sektörü ve dolayısıyla bölge ekonomisini de önemli çıkmazlara sokabileceği ortadadır. Grafik 15 : Bitkisel Ve Hayvansal Ürünleri Sektöründe İhracat Yapılan Toplam Ülke Sayısı Ve Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülke Sayısı 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

45 37

İhracat yapılan toplam ülke sayısı

32

toplam ihracat üzerinde büyük katkıya sahip ülke sayısı

6

3

2002

2007

2 2011

Tablo 9 : Bitkisel Ve Hayvansal Ürünleri Sektöründe Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülkeler 2011 İHRACAT MİKTARI PAY (%) ülke Irak

47.759.430

63,0

İran

11.985.547

15,8

" Bitkisel Ve Hayvansal Ürünleri Sektöründe ihracat yapılan ülke çeşitlenmesi bakımından gerileme yaşanmaktadır."

30

31

4.1.1.4 : Otomotiv Yan Sanayi Sektörü Konya Karaman Bölgesi Türkiye'de yedek parça üretiminde giderek önem kazanmakta ve bir çok yedek parça yüksek kalitede üretilmektedir. 2011 yılında bölgenin yaptığı ihracatın yaklaşık % 15 bu sektörde yaratılmıştır. Ancak son on yılda ihracat yapılan ülke sayısında herhangi bir artma veya azalma olmamıştır.Ülkemizdeki en önemli motor piston ve gömlek, supap, krank, dilsi ve conta fabrikaları bölgede bulunmaktadır. Otomotiv yan sanayi ayrıca Savunma Sanayi için gerekli olan şasi, aks, motor bloğu, sindir kapağı, dişli, direksiyon, krank mili, şanzıman ve aktarma organları gibi ürünleri de üretebilmekte ve bu nedenle de Savunma Sanayi için büyük potansiyel arz etmektedir. 15 Grafik 16 : Otomotiv Yan Sanayi Sektöründe İhracat Yapılan Toplam Ülke Sayısı Ve Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülke Sayısı 140

125

120

106

100 80

90

İhracat yapılan toplam ülke sayısı

20

toplam ihracat üzerinde büyük katkıya sahip ülke sayısı

60 40 20

22

20

0 2002

2007

2011

Tablo 10 : Otomotiv Yan Sanayi Sektöründe Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülkeler ÜLKE İran

2011 İHRACAT MİKTARI

PAY (%)

23.785.514

12,0 11,2

Almanya

22.130.372

Irak

15.816.745

8,0

İngiltere

11.950.086

6,0

Ege Serbest Bölge

11.217.265

5,7

Belçika

9.093.261

4,6

Rusya Federasyonu

8.179.162

4,1 3,9

Polonya

7.744.055

Meksika

5.003.955

2,5

Mısır

4.703.069

2,4

Suudi Arabistan

4.393.943

2,2

Güney Afrika

4.260.113

2,1

İtalya

4.123.795

2,1

A.B.D.

3.608.293

1,8

İspanya

3.586.007

1,8

B.A.E.

3.536.733

1,8

Cezayir

3.283.548

1,7

Azerbaycan

3.282.527

1,7

Suriye

3.022.731

1,5

Nijerya

2.760.827

1,4

15

Konya'da İmalat Sanayinin Durumu ve Sorunları, Konya Kent Sempozyumu, Memiş KÜTÜKÇÜ, 2011

32

33

4.1.1.5 : Ana Metal Sanayi Sektörü Konya Karaman Bölgesi Ana metal sanayi alt kolunda özellikle döküm sektöründe ön plana çıkmaktadır. Bölge üretmekte olduğu pik, çelik, sfero ve alüminyum döküm ile yapılan ihracatın %8.6 sını gerçekletilmektedir. Ancak bu sektörde ihracat yapılan ülke sayısı 10 yılda 28 den 82 ye yükselmesine rağmen yapılan ihracatın büyük bir kısmı sadece 4 ülkeye yapılmaktadır. Yanı sektörde ihracat yapılan ülke sayısı çeşitlilik bakımından düşüktür. Bu ülkeler İtalya, Bulgaristan, İspanya ve Yunanistan gibi Güney Avrupa ülkelerinden oluşmaktadır. Grafik 17 : Ana Metal Sanayi Sektöründe İhracat Yapılan Toplam Ülke Sayısı Ve Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülke Sayısı 100 82

80 64

60 40 20 0

28 5 2002

4 2007

4

İhracat yapılan toplam ülke sayısı toplam ihracat üzerinde büyük katkıya sahip ülke sayısı

2011

Tablo 11 : Ana Metal Sanayi Sektöründe Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülkeler ÜLKE

2011 İHRACAT MİKTARI

PAY (%)

İtalya

55.186.794

45,6

Bulgaristan

25.108.885

20,7

İspanya

17.875.443

14,8

Yunanistan

12.691.873

10,5

34

35

4.1.1.6 : Kimya Sektörü Kimya Sektörü Konya Karaman Bölgesinde İhracatta yeni girilen pazarlarda en iyi performansı gösteren sektör konumundadır. Nitekim 2002 yılında sadece 6 ülke kimya sektöründe yapılan ihracatın önemli bir kısmını oluştururken bu sayı 2011 yılında 18 e yükselmiştir. Ayrıca bu sektör geleneksel olarak ihracat yaptığımız Batı Avrupa ve orta Doğu ülkelerinin dışında Güney Amerika ve Uzak Doğu gibi ülke gruplarına da artan bir şekilde ihracatına devam etmektedir. Orta - ileri teknoloji düzeyine sahip bir sektör olan Kimya Sektörü ülkemizin Ulusal Sanayi Stratejisinde belirlediği "Orta Ve İleri Teknolojilerde Avrasya'nın Üretim Üssü Olmak" vizyonuna da yerelde önemli katkıları koyabilecek potansiyel bir sektördür. Grafik 18 : Kimya Sektöründe İhracat Yapılan Toplam Ülke Sayısı Ve Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülke Sayısı 100 80

79

60 40 20 0

64

İhracat yapılan toplam ülke sayısı

11

toplam ihracat üzerinde büyük katkıya sahip ülke sayısı

30 6 2002

2007

18 2011

Tablo 12 : Kimya Sektöründe Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülkeler ÜLKE

2011 İHRACAT MİKTARI

PAY (%)

Rusya Federasyonu

6.724.753

12,5

Arjantin

4.453.813

8,3

Ürdün

4.213.829

7,8

Brezilya

3.587.685

6,7

Şili

3.452.514

6,4

İngiltere

3.045.372

5,7

Endonezya

2.676.500

5,0

İtalya

2.454.301

4,6

Mısır

2.196.783

4,1

Avrupa Serb.Bölge

2.173.810

4,0

Irak

1.939.980

3,6

İrlanda

1.908.919

3,6

Gürcistan

1.839.999

3,4

Peru

1.287.007

2,4

Azerbaycan

1.128.926

2,1

Suriye

815.404

1,5

Fransa

743.653

1,4

K.K.Türk.Cum.

735.024

1,4

" Kimya Sektörü Konya Karaman Bölgesinde ihracatta yeni girilen pazarlarda en iyi performansı gösteren sektör konumundadır."

36

37

4.1.1.7 : Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı Sektörü Bu sektörde bölgede muhtelif mutfak eşyaları, sanayi tipi buzdolapları, depolama ve raf sistemleri, ev gereçleri, soba ve soba malzemeleri, kalorifer kazanları, güneş enerjisi kollektorleri, LPG tankı, akaryakıt tankları, gaz dönüşüm sistemleri, bağlantı elemanları ve av tüfekleri gibi ürünler imal edilmektedir. Bölgeden yapılan ihracatın %5.5 bu sektörde yaratılmaktadır.

vardır. Grafik 19 : Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı Sektöründe İhracat Yapılan Toplam Ülke Sayısı Ve Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülke Sayısı 140 120

118 82

İhracat yapılan toplam ülke sayısı

18

toplam ihracat üzerinde büyük katkıya sahip ülke sayısı

100

98

80 60 40 20

20

21

0 2002

2007

2011

Tablo 13 : Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı Sektöründe Toplam İhracat Üzerinde Büyük Katkıya Sahip Ülkeler ÜLKE Almanya

2011 İHRACAT MİKTARI

PAY (%)

8.571.563

11,1

Mısır

7.168.126

9,3

A.B.D.

5.397.638

7,0

Irak

5.385.110

7,0

İran

4.036.960

5,2

Rusya Federasyonu

3.650.116

4,7

İtalya

3.392.026

4,4

Suudi Arabistan

2.982.786

3,9

Türkmenistan

2.926.308

3,8

Lübnan

2.903.442

3,8

Ukrayna

2.672.286

3,5

Bulgaristan

1.637.545

2,1

Fransa

1.333.389

1,7

Hollanda

1.269.813

1,6

Yunanistan

1.187.708

1,5

Kazakistan

1.144.848

1,5

İngiltere

1.081.321

1,4

Cezayir

1.044.225

1,4

Çek Cumhuriyeti

1.008.448

1,3

Azerbaycan

983.708

1,3

Suriye

948.996

1,2

38

39

5 KAYNAKÇA •

Türkiye’nin İhracat Performansı 2: Sektörel Bazda Çeşitlilik, Rekabetçilik ve Adaptasyon,TEPAV,2011

•

Industrial Development Report , UNIDO, 2011

•

Ulusal Sanayi Strateji Belgesi - 2011 2014, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı,2010

•

Konya'da İmalat Sanayinin Durumu ve Sorunları, Konya Kent Sempozyumu, Memiş KÜTÜKÇÜ, 2011

40