Türk. entomol. derg., 2010, 34 (3): 351-360 ISSN 1010-6960

Orijinal araştırma (Original article)

Farklı sıcaklık ve besin tipinin parazitoit Bracon hebetor (Say, 1836) (Hymenoptera: Braconidae)’un ömür uzunluğuna etkisi1 Özgür VARER IŞITAN 2 *

Adem GÜLEL2

Eylem AKMAN GÜNDÜZ2

Summary The effects of different temperatures and diet on the longevity of Bracon hebetor (Say, 1836) (Hymenoptera: Braconidae) The effects of constant and varying temperatures from 18 ºC to 35 ºC and diet on longevity of Bracon hebetor (Say, 1836) (Hymenoptera: Braconidae) were investigated. Ephestia kuehniella (Zeller, 1879) (Lepidoptera: Pyralidae) larvae were used as host. Adults were provided with one of the three food types: host larvae, honey solution (50%) or host larvae+honey solution. Temperature had a significant effect on the longevity of female and male parasitoids. The longest longevity of both sexes occured when adults reared at 18 ºC. Increasing the temperature from 18 ºC to 35 ºC decreased the longevity. Adults reared at fluctuating temperatures lived considerably shorter than those reared at 18 ºC and 25 ºC, but longer than at 35 ºC. Longevity also was significantly affected by diet in both sex of parasitoid. Honey feeding to adult parasitoids increased their longevity. They lived the longest at 18 ºC and the shortest at 35 ºC. Females fed with all food types in different temperatures lived longer than males. Key words: Bracon hebetor, temperature, food type, longevity Anahtar sözcükler: Bracon hebetor, sıcaklık, besin tipi, ömür uzunluğu

Giriş Parazitoitlerin gelişme süresi, verim, eşey oranı, ömür uzunluğu gibi birçok özelliği, besin tipi (Olson et al., 2000; Fadamiro & Heimpel, 2001) ve 1

Bu çalışma yüksek lisans tezinin bir kısmını içermektedir. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 55139 Kurupelit, Samsun * Sorumlu yazar (Corresponding author) e-mail: [email protected] Alınış (Received): 09.10.2009 Kabul ediliş (Accepted): 28.02.2010 2

351

sıcaklık (Brévault & Quilici, 2000; Urbaneja et al., 2002; Medeiros et al., 2003; Bell et al., 2003; Maceda et al., 2003; Thomas & Blanford, 2003) gibi çevresel değişkenler tarafından etkilenmektedir. Yumurtadan çıkan parazitoit larvası gelişiminin belli döneminde konukçuya bağımlı olmak ve onunla beslenmek zorundadır (Ueno, 1999; Bezemer et al., 2005). Bu nedenle konukçu, gelişen parazitoit larvası için tek besin kaynağıdır. Buna karşın, ergin parazitoitler beslenmek için konukçu ve/veya konukçu dışı besinleri kullanırlar (Bianchi & Wäckers, 2008, Wu et al., 2008). Ergin parazitoitlerin kullandıkları konukçu dışı besinler arasında bal, nektar ve homopterlerin salgıladıkları tatlımsı maddeler sayılabilir (Fadamiro & Heimpel, 2001; Wyckhuys et al., 2008). Besinin yanı sıra sıcaklık da, parazitoitler üzerinde önemli etkileri olan diğer önemli bir çevresel değişkendir. Belirli sınırlar içinde sıcaklıktaki artış, poiklotermal canlılarda metabolizmanın hızlanmasına, buna bağlı olarak da gelişim süresinin ve ömür uzunluğunun kısalmasına neden olmaktadır (Ekesi et al., 1999; Urbaneja et al., 1999; Graf et al., 2001; Kim et al., 2001; Lauziére et al., 2002; Levesque et al., 2002; Liu et al., 2002; Seal et al., 2002; Sæthre & Hofsvang, 2002). Bracon hebetor Say, 1836 (Hymenoptera: Braconidae), larva devresindeki gelişimini Lepidoptera takımının değişik türleri üzerinde tamamlayan, gregar, idiobiont, ektoparazitoit bir türdür (Baker & Fabrick, 2000; Darwish et al., 2003). Sıcaklığın B. hebetor üzerine etkisiyle ilgili çalışmaların çoğu sabit sıcaklık koşullarında yapılmıştır (NaKyoung et al., 2000; Kyawt & Takasu, 2004; -AlTememi & Ashfag, 2005; Qiu et al., 2006; Shojaei et al., 2006; Uwais et al., 2006). Aynı günde veya belirli periyotlarda dönüşümlü olarak farklı sıcaklık değerlerine maruz bırakılan B. hebetor ile ilgili herhangi bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Aslında, doğada gece-gündüz periyotlarında meydana gelen sıcaklık farklılıklarındaki metabolik faaliyetler ergin öncesi ve sonrası dönemdeki yaşam süresi ve parazitoit-konukçu ilişkileri açısından önemli olmaktadır. Bu nedenle bu çalışmada, üç sabit sıcaklıkta ve bir gün içinde periyodik olarak sekizer saat süre ile bu üç farklı sıcaklıkta yetiştirilen ve farklı besinlerle beslenen B. hebetor’un ömür uzunluğundaki değişim incelenmiştir.

Materyal ve Yöntem Çalışmalara Bracon hebetor (Say, 1836) (Hymenoptera: Braconidae) ve Ephestia kuehniella (Zeller, 1879) (Lepidoptera: Pyralidae)’nın kültürlerinin kurulmasıyla başlanmıştır. Kültürlerin hazırlanması için Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Biyoloji Bölümü’nde, laboratuvar koşullarında yetiştirilen ergin bireyler kullanılmıştır. Konukçu kültürlerini hazırlamak için, içlerinde sterilize edilmiş mısır unu bulunan 500 mL’lik cam kavanozlara 10-15 adet E. kuehniella ergini konularak, kültürler 26±2 ºC, %60±5 nisbi nem içeren, sürekli aydınlık laboratuar koşullarında tutulmuştur. Bu kültürlerden elde edilen 25-30 gün yaşlı larvalar, konukçu olarak kullanılmıştır (Darwish et al., 2003). 352

Parazitoit kültürü kurulurken, parazitoit erginleri bir erkek bir dişi olacak şekilde, içerisinde bir adet konukçu larvası ve bal çözeltisi (% 50) emdirilmiş pamuk bulunan deney tüplerine konulmuştur. Hazırlanan tüpler dört gruba ayrılarak, % 60±5 nisbi nem içeren, üç farklı sabit sıcaklıkta (18 ºC, 25 ºC, 35 ºC) ve sekiz saatlik periyotlarla bu üç sıcaklıkta (değişmeli sıcaklık), sürekli aydınlık koşullarda tutulmuştur. Sıcaklık ve besin tipinin ömür uzunluğuna etkisi Sıcaklığın ve besin tipinin parazitoidin ömür uzunluğuna etkisini belirlemek için, her bir sıcaklık grubunda, aynı günde erginleşen parazitoitlerden rastgele seçilen erginler, çiftler oluşturularak üç beslenme grubuna ayrılmıştır. Besin olarak birinci gruba bir adet konukçu larvası, ikinci gruba bal çözeltisi (% 50), son gruba ise hem bir adet konukçu larvası hem de bal çözeltisi (% 50) verilmiştir. Besinler, tüplerdeki parazitoitler ölünceye kadar, haftada iki kez değiştirilmiş ve tüpler her gün kontrol edilerek ölen bireyler kaydedilmiştir. Her bir sıcaklık ve besin grubu için altışar bireylik 3 tekrar yapılmıştır. Elde edilen verilerin istatistiksel olarak değerlendirilmesi İkiden fazla grubun karşılaştırılmasında tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Bu testten elde edilen sonuçlar istatistiki olarak önemli ise ortalamalar, “Student-Newman-Kuel (SNK) Testi” kullanılarak P0.05).

353

Çizelge 1 incelendiğinde, tüm besin gruplarında sıcaklığa bağlı olarak dişilerin ömür uzunlukları arasındaki farkın önemli olduğu görülmektedir (FKonukçu= 235.73, FBal= 370.07, FKonukçu+Bal= 216.10, df= 3,68, P