DÜNYA VE TÜRKİYE’DE
SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ 2012
1
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE
Üyesidir
SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ 2012
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ 2012
HAZIRLAYANLAR Kreative Direktör Nilüfer DEMİREL 1. Basım - Mayıs 2013 ANKARA
Bu kitabın tüm hakları USK’ye aittir. Kaynak gösterilmeksizin kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz, hiçbir yöntemle kopya edilemez, çoğaltılamaz, yayınlanamaz.
2
içindekiler ÖNSÖZ
7
1. DÜNYA SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ
9
1.1. HAYVAN VARLIĞI
10
1.1.1. Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Varlığı
10
1.1.2. Sağılan Hayvan Varlığı
10
1.2. SÜT ÜRETİMİ 12
1.2.1. İnek Sütü Üretimi
13
1.2.2. Manda, Koyun, Keçi ve Diğer Hayvanlardan Elde Edilen Sütler
14
1.2.3. 2012 Yılı Temel Verileri
16
1.2.4. FAO ve USDA 2012 Yılı Öngörüleri
17
1.3. DÜNYADA ENDÜSTRİYEL SÜT İŞLEME
17
1.3.1. Sanayiye Aktarılan Süt
17
1.3.2. Süt Alımında Dünya Sıralaması
17
1.3.3. Süt Sanayi Trendleri
19
1.3.4. İçme Sütü ve Fermente Süt Ürünleri Üretimi
21
1.3.5. Tereyağı ve Diğer Süt Yağları Üretimi
22
1.3.6. Endüstriyel Peynir Üretimi
23
1.3.7. Süttozu Üretimi
25
1.3.8. Konsantre Süt Üretimi
26
1.3.9. Peynir Altı Suyu Ürünleri ve Kazein Üretimi
27 3
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
1.4. SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ TÜKETİMİ
28
2.4. ÇİĞ SÜT VE YEM FİYATLARI
65
1.4.1. İçme Sütü Tüketimi
29
2.4.1. Karma Yem Üretimi
65
1.4.2. Tereyağı Tüketimi
30
2.4.2. Karma Yem Fiyatları
66
1.4.3. Peynir Tüketimi
31
2.4.3. Çiğ Süt Fiyatları
67
1.4.4. Dünyada Bölgesel Süt ve Süt Ürünleri Tüketimi
31
2.4.4. Çiğ Süt/Yem Paritesi
68
1.5. DÜNYA SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ TİCARETİ
33
2.5. SÜT İŞLETME SAYILARI VE TARIMSAL İSTAHDAM
68
1.5.1. Giriş
33
69
1.5.2. Dünya Peynir Tİcareti
39
2.6. SÜT VE SÜT ÜRÜNLRİ DIŞ TİCARETİ
70
1.5.3. Ürün Yağlı Süttozu Ticareti
41
2.6.1. İhracat
70
1.5.4. Dünya Yağsız Süttozu Ticareti
42
2.6.2. İthalat
72
1.5.5. Dünya Tereyağı ve Sadeyağ Ticareti
44
2.7. HAYVANCILIK DESTEKLEMELERİ-2013
73
1.5.6. Dünya Peynir Altı Suyu Tozu ve Ürünleri Ticareti
45
Yönetici Özeti
87
1.6. DÜNYA SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ FİYATLARI
47
1.6.1. Çiğ Süt Fiyatları
47
1.6.2. Yem Fiyatları
48
1.6.3. Çiğ Süt/Yem Paritesi
49
1.6.4. Süt ve Süt Ürünleri Piyasa Fiyatları
50
1.6.5. 2012 yılındaki Gelişmeler
51
2. TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖRÜ İSTATİSTİKLERİ
54
2.1. HAYVAN VARLIĞI
54
2.1.1. Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Varlığı
54
2.1.2. Sağılan Hayvan Varlığı
56
2.2. SÜT ÜRETİMİ
57
2.2.1. İçme Sütü Üretimi
59
2.2.2. Peynir Üretimi
59
2.2.3. Yoğurt ve Ayran Üretimi
60
2.2.4. Süttozu, Peynir Altı Suyu ve Kaymak Üretimi
61
2.2.5. Tereyağı, Koyulaştırılmış (Konsantre) Süt ve Kaymak Üretimi
62
2.3. TÜRKİYE’DE SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ TÜKETİMİ
63
2.3.1. İçme Sütü Tüketimi
63
2.3.2. Peynir ve Yoğurt Tüketimi
64
4
2.5.1. İşletme Sayıları
5
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
Kısaltmalar AB: Avrupa Birliği ABD: Amerika Birleşik Devletleri
ÖNSÖZ
Ülkemiz süt sektörü her yıl bir önceki yıla göre hem üretim hem de işleme sanayi bakımından gelişmekte ve bu gelişim halk sağlığı ve beslenme politikalarındaki
CNIEL: National Interpfrofessional Centre of the Dairy Economy
bilinçlenme ile paralel olmaktadır. İnsan sağlığı bakımında stratejik bir öneme sahip
COMTRADE: United Nations Commodity Trade Statistics Database
sütün üretimine yönelik kamu destekleri özel bir önemde değerlendirilmektedir.
EUROSTAT: Statistical Office of the European Union
Tarım ekonomisi içerisinde ise süt sektörünün payı oldukça büyük olup, hayvansal
FAPRI: Food and Agricultural Policy Research Institute
protein ihtiyacının %45’i süt ve süt ürünleri ile karşılanabilmektedir.
FAO: Food and Agriculture Organization IDF: International Dairy Federation
Bu amaçla, kamuya ait farklı kurumlar bu verileri belirleyerek veri bankalarını
İVA: İstatistik Veri Ağı
oluşturmaktadırlar. Sektörün temel paydaşları olan çiğ süt üreticileri ve işleme sanayi ise
LTO: Land- en Tuinbouw Organisatie (Dutch Federation of Agriculture and Horticulture)
TÜİK: Türkiye İstatistik Kurumu
Sektörün geliştirilmesi yönünde kamu tarafından yapılacak çalışmalarda; üretim, tüketim, stok ve diğer ticaret verilerinin tam ve doğru olarak belirlenmesi önemlidir.
IFCN: International Farm Comparison Network
PZ: Productschap Zuivel (Dutch Dairy Board)
Süt sektörü ülke ekonomisinde ve halk sağlığının korunmasında önemli bir yere sahiptir.
bu verileri temel alarak gelecek planlarının yapmaktadırlar.
Sektör istatistiklerinin bölgesel ve ulusal bazda tutulmasının yaygınlaşması, bu istatistiklerin açıklanması bir kamu görevi olup, bilgilerin yorumlanarak değerlendirilmesi
USDA: United States Department of Agriculture
ve sonuca varılması, bu sonuçlara göre sektör paydaşlarının bilgilendirilmesi
ZMB: Zentrale Milchmarkt Berichterstattung GmbH
Konseyimizin ana görevidir.
Konseyimiz kuruluş yönetmeliği ve yapısı gereği, gerçekleştirdiği faaliyetler ve verdiği hizmetler ise kamunun gözetimi altındadır. Kamu tarafından tutulan sektör istatistiklerinin derlenmesiyle hazırlanmış bu kitabın önemli bir kaynak olacağı inancındayız. Bu konuda Konseyimizden desteğini esirgemeyen başta Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı ve TÜİK olmak üzere üye dernek ve birliklerimize teşekkür ederiz.
6
7
1.
2012 DÜNYA SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
1. DÜNYA SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ
Tablo 3. Bazı Ülkelerde Süt İneği Varlığı
1.1. HAYVAN VARLIĞI 1.1.1. Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Varlığı
2006
2007
2008
2009
2010
2011
24.294
24.168
24.166
23.566
23.122
22.332
Fransa
3.799
3.759
3.794
3.673
3.626
3.678
Almanya
4.054
4.087
4.229
4.169
4.182
4.190
AB
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (Food and Agriculture Organization of the United Nations, FAO) tarafından her yıl düzenli olarak yayınlanan hayvan sayısı verilerine göre, 2011 yılında dünya toplam sığır varlığı bir önceki yıla göre %2 düşerek yaklaşık 1,4 milyar baş olarak hesaplanmıştır. Koyun ve keçi sayısında da azalmanın kaydedildiği 2011 yılında, büyükbaş ve küçükbaş hayvanlardan yalnızca manda sayısı artış göstermiştir. Tablo 1. Dünya Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Varlığı (milyon baş) SIĞIR
KOYUN
KEÇİ
MANDA
2006
1.383
1.106
844
180
2007
1.389
1.108
855
184
2008
1.407
1.096
877
187
2009
1.416
1.076
899
190
2010
1.427
1.078
909
192
2011
1.399
1.043
875
195
Rusya
9.400
9.300
9.100
9.000
8.844
8.948
ABD
9.112
9.189
9.315
9.203
9.119
9.194
Yeni Zelanda
3.917
4.013
4.253
4.397
4.529
4.634
Türkiye
4.187
4.229
4.080
4.133
4.384
4.761
Kaynak: www.clal.it, 2013
Kaynak: FAO, 2013
1.1.2. Sağılan Hayvan Sayısı
Uluslararası Karşılaştırmalı Çiftlik Veri Ağı (International Farm Comparison Network, IFCN) verilerine göre, dünyada 141 milyon süt üretim çiftliği olduğu tahmin edilmektedir. Bu çiftliklerde toplam 350 milyon baş sağmal inek bulunmakta ve 621 milyon ton inek sütü üretilmektedir. Bu durumda çiftlik başına 2,5 baş sağmal inek düşmekte, ki bu işletme büyüklüğünü tanımlar, inek başına otalama süt verimi ise 1774 kg/baş/yıl olarak hesaplanmaktadır.
Uluslararası Sütçülük Federasyonu (International Dairy Federation, IDF) verileri dünyada sağmal hayvan sayısının bir önceki yıla göre azaldığını göstermektedir. Süt ineği varlığında bir önceki yıla göre %3,5 azalma olurken, sağılan koyun varlığı da %12,8 azalmıştır. Sağılan hayvan sayısındaki azalmaya karşın dünya toplam süt üretim miktarının artması; ülkemiz de dahil olmak üzere dünyanın pek çok bölgesinde süt hayvancılığının daha modern şartlarda yapılması, daha vasıflı damızlık materyali ile yeterli ve kaliteli yem kullanımıyla hayvan başına süt veriminin artırılması ile açıklanabilmektedir.
Tablo 2. Dünya Büyükbaş ve Küçükbaş Sağılan Hayvan Varlığı (milyon baş)
10
SIĞIR
KOYUN
KEÇİ
MANDA
2006
243,6
196,4
172,9
53,2
2007
250,1
198,1
177,3
54,9
2008
252,8
197,2
179
55,6
2009
260,8
199,1
184,3
56,9
2010
262,6
200,4
187,8
58,5
2011
253,4
174,6
168,1
58,9
Kaynak: FAO, 2013
11
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
1.2. SÜT ÜRETİMİ
1.2.1. İnek Sütü
Dünyada üretilen toplam süt miktarı farklı kuruluşlar tarafından açıklanmaktadır. Bu kuruluşlar temelde birbirleriyle bağlantılı olmalarına rağmen veri toplama metotlarındaki farklılıklar nedeniyle toplam süt üretim miktarında bazı sapmalar gözlenmektedir. IDF verilerine göre 2011 yılı büyük ve küçükbaş hayvanlardan elde edilen toplam süt miktarı 749 milyon tondur. FAO tahminlerine göre 2011 yılı toplam süt üretimi 730,1 milyon ton iken, 2012 yılında %2,7 artarak yaklaşık 750 milyon tona ulaşmıştır. IFCN ise dünya üretiminin %96’sını kapsayan bir hesaplama ile büyük ve küçükbaş hayvanlardan elde edilen toplam süt üretim miktarının yaklaşık 739 milyon ton olduğunu tahmin etmektedir.
2008
2009
2010
2011
561,7
573,8
585,1
586,2
597,6
606,6
Koyun
9,2
9,1
8,9
9,4
9,8
9,2
Keçi
15,1
15,9
16,1
16,4
17,2
15,8
81
84,2
85,4
88,3
92,2
93
668,8
685,1
697,7
702,3
719,2
730,1
İnek
Manda Toplam*
Kaynak: FAO, 2013
151,8
1,8
89,0
1,8
Hindistan
57,7
5,1
Çin
36,6
2,2
Brezilya*
32,9
4,0
Rusya
31,6
-0,6
Yeni Zelanda
19,0
10,5
Türkiye
13,8
11,1
Pakistan
13,4
3,8
Arjantin
11,9
12,5
Meksika
11,1
0,6
Ukrayna
10,8
-1,5
*
Tablo 4. Türlere Göre Dünya Süt Üretimi (milyon ton) 2007
Üretimdeki Artış Oranı (%)
ABD
FAO tahminlerine göre 2012 yılında dünya toplam süt üretimi %2,7 artarak 750 milyon tona ulaşmıştır.
2006
Üretim Miktarı (milyon ton) AB-27
Tablo 5. İnek Sütü Üretiminde Lider Ülkeler
Kaynak: CNIEL, PZ, FAO, IDF, 2012
İnek Sütü Üretimindeki Yıllık Büyüme
Dünya toplam süt üretiminin %83’ünü oluşturan inek sütündeki üretim artış, 2010 yılında bir önceki yıla göre %2 oranında gerçekleşirken, 2011 yılında, toplam üretim bir önceki yıla göre %2,4 artış göstermiştir. IFCN verilerine göre ise, toplamda 721 milyon ton olan 2011 yılı toplam inek ve manda sütü üretimi, toplam süt üretiminin %94’ünü oluşturmaktadır. İnek sütü üretimi Rusya, Belarus ve Ukrayna gibi Doğu Avrupa ülkelerinde azalırken; Şili, Arjantin, Brezilya ve Uruguay gibi Güney Amerika ülkeleri ile Okyanusya ve Türkiye’de 2011 yılı inek sütü üretiminde artış kaydeden ülkelerin başında gelmiştir.
* Tahmin
*Diğer türlerden elde edilen sütlerden dolayı toplamı vermeyebilir.
Grafik 1. Dünya Süt Üretim Verileri 2000-2011 (milyon ton)
Bütün Türler İnek Sütü
Kaynak: FAO, 2013
Kaynak: CNIEL, PZ, FAO, IDF, 2013
12
Kaynak: CNIEL, PZ, FAO, IDF, 2013
13
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
1.2.2. Manda, Koyun, Keçi ve Diğer Hayvanlardan Elde Edilen Sütler
Dünya Manda Sütü Üretimi
Grafik 2. Manda Sütü Üretimi (milyon ton)
Kaynak: CNIEL, PZ, FAO, IDF, 2013
Grafik 3. Keçi Sütü Üretimi (milyon ton)
Kaynak: CNIEL, PZ, FAO, IDF, 2013
Dünya toplam manda sütünün %90’dan fazlası Hindistan ve Pakistan’da üretilirken; Mısır, Çin, İran ve İtalya gibi ülkelerde ise nispeten daha düşük miktarlarda manda sütü üretimi yapılmaktadır.
Dünya keçi sütü üretim miktarı 2011 yılında 18,1 milyon tona ulaşmıştır. Üretimde her yıl belirli bir artış gözlenirken artış oranı değişmektedir. Örneğin, 2009-2010 yılları arasındaki artış %5 olurken, 2010-2011 yılları arasındaki artış %3 civarında olmuştur.
Dünya koyun sütü üretimi 2011 yılında bir önceki yıla göre %1,5 artarak 10 milyon tonu aşmıştır. Toplam üretim miktarının %58’inin Asya, %32’sinin ise Avrupa ülkelerinde üretildiği koyun sütü, dünyada bütün türlerden elde edilen sütün ise %1,3’ünü oluşturmaktadır.
14
Kaynak: CNIEL, PZ, FAO, IDF, 2013
Grafik 4. Koyun Sütü Üretimi (milyon ton)
Kaynak: CNIEL, PZ, FAO, IDF, 2013
15
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
1.2.3. 2012 Yılı Temel Verileri
2011 yılında dünya süt üretiminde görülen düzenli artış 2012 yılının ilk yarısında da devam etmiştir. Şili (-%1,5) ve Kazakistan’da (-%11,5) süt üretimi 2012 yılının ilk yarısında düşerken, Rusya ve Japonya gibi üretiminde geçtiğimiz birkaç yılda azalma olan ülkelerin yanında Türkiye’nin de içinde bulunduğu pek çok ülkede artmıştır.
1.3. DÜNYADA ENDÜSTRİYEL SÜT İŞLEME 1.3.1. Sanayiye Aktarılan Süt
2011 yılı IDF verilerine göre dünyada sanayiye aktarılan toplam süt miktarı 396 milyon ton ile toplam üretim miktarının %52,8’ini oluştururken; IFCN’in yalnızca inek ve manda sütü üretim miktarlarıyla yaptığı hesaplamaya göre dünya toplam süt üretiminin %62’si süt işleme tesislerine aktarılmaktadır. Dünyada toplam inek ve manda sütü üretim miktarının üçte birini temsil eden AB ve ABD, sanayiye aktarılan toplam süt miktarının %50’sini temsil ederken; dünya toplam inek ve manda sütünün %25’inin üretildiği Güney Asya ülkeleri ise sanayiye aktarılan sütün yalnızca %6’sını temsil etmektedir.
Grafik 5. Dünyada Sanayiye Aktarın Süt Miktarı
Kaynak: CNIEL, PZ, FAO, IDF, 2013
Dünyanın hemen her bölgesinde 2011 yılında sanayiye aktarılan süt miktarı artış gösterirken özellikle Yeni Zelanda (+10,5), Arjantin (+12,5), ve Uruguay (+19,3) gibi ülkelerde artış oranı çift haneli rakamlara ulaşmıştır. Çin (+4,9), İran (+5,7) ve İsrail (+6,8) gibi Asya ülkelerinde nispeten daha düşük oranlarda bir artış gerçekleşmiştir.
Dünyada sanayiye aktarılan süt miktarında yalnızca Japonya, Güney Kore ve Ukrayna gibi birkaç ülkede düşüş olmuştur. Salgın şeklinde görülen Şap Hastalığı nedeniyle Güney Kore’de sanayiye aktarılan süt miktarı %8,9 azalırken, bu anlamda Japonya’da görülen %3,9’luk düşüşün en büyük nedenini yaşanan Fukushima felaketi oluşturmaktadır.
1.2.4. FAO ve USDA 2012 Yılı Öngörüleri
USDA ve FAO yılda iki kez ülkeler bazında süt üretimine ilişkin tahminlerini içeren raporlar yayınlamaktadır. FAO araştırmaları toplam 35 ülke için bütün türlerden elde edilen süt miktarının tahminini kapsayan sonuçlar ortaya koyarken; USDA araştırmaları, 13 farklı ülkenin inek sütü üretimine dair tahminleri içermektedir.
Her iki kuruluşun da 2012 yılı için öngördükleri süt üretim miktarları birbirleriyle benzerlik göstermektedir. Buna göre; Arjantin, Çin, Hindistan ve Okyanusya süt üretiminde düzenli bir artış beklenirken; AB, Meksika, Kanada, Japonya ve ABD’de nispeten daha düşük oranlarda bir artış öngörülmektedir.
Tablo 6. FAO ve USDA Süt Üretim Tahminleri
FAO
USDA
Bütün Türlerde Süt Üretimi (%)
İnek Sütü Üretimi (%)
Kanada
-
+0,6
Meksika
-
+0,7
ABD
+1,8
+2,7
Arjantin
+4,2
+7,0
Brezilya
+3,1
+2,3
AB – 27
+0,8
+1,3
Rusya
+3,1
+1,1
Ukrayna
+0,9
-2,3
Hindistan*
+4,3
+4,8
Çin
+4,8
+5,4
Japonya
+1,3
+1,6
Avustralya**
+3,3
+4,6
Yeni Zelanda***
+8,9
+4,8
Kaynak: FAO, USDA, 2013
1.3.2. Süt Alımında Dünya Sıralaması
Süt alım miktarına göre IFCN tarafından ilk 20 listesinde yer alan firmalar, dünya toplam inek ve manda sütü üretiminin %24’ünü işlerken, sanayiye aktarılan toplam süt miktarının ise %39’unu temsil etmektedir. En büyük süt sanayicisi konumunda olan Fonterra dünya toplam süt üretiminin %3’ünü işlerken, sanayiye aktarılan toplam süt miktarındaki payı %4,8’dir.
*Mart sonuna kadar **Haziran sonuna kadar ***Mayıs sonuna kadar
16
17
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
1.3.3. Süt Sanayi Trendleri
Tablo 7. Süt Alımı Yapan Firmaların Sıralaması Firma Adı
Ülke
Ağı
Dünya Süt Üretiminde Pazar Payı
Süt Alımı (milyon ton)
Hacmi (milyar dolar)
1
Fonterra Co-operative Group
Yeni Zelanda
Uluslararası
%3,0
21,6
16,4
2
Dairy Farmers of America
ABD
ABD
%2,4
17,1
13,0
3
Groupe Lactalis (Parmalat)
Fransa
Uluslararası
%2,1
15,0
16,9
4
Nestlé
İsviçre
Uluslararası
%2,1
14,9*
19,1
5
Dean Foods
ABD
ABD
%1,7
12,0
13,1
6
Arla Foods/MUH/Milk Link
Danimarka/ İsveç
DK/SE/DE/UK
%1,7
12,0
12,0
7
FrieslandCampina
Hollanda
NL/DE
%1,4
10,1
13,4
8
Danone
Fransa
Uluslararası
%1,1
8,2
15,6
9
Kraft Foods
ABD
Uluslararası
%1,1
7,8
7,5
10
DMK
Almanya
Almanya
%1,0
6,9
6,4
11
Saputo Inc.
Kanada/ABD
Kanada/ABD/ Arjantin
%0,9
6,3
7,0
12
Glanbia Group
İrlanda
Uluslararası
%0,8
6,0
3,9
13
Land O’Lakes Inc.
ABD
ABD
%0,8
5,9
4,3
14
California Dairies Inc.
ABD
ABD
%0,6
4,6
3,0
15
Unternehmensgruppe Theo Müller
Almanya
Uluslararası
%0,6
4,4
6,5
16
Groupe Sodiaal
Fransa
Fransa
%0,6
4,1
5,7
17
Mengniu Dairy Company Ltd.
Çin
Çin
%0,6
4,1**
5,8
18
GCMMF (Amul)
Hindistan
Hindistan
%0,6
4,0
2,5
19
Yili Group
Çin
Çin
%0,6
4,0**
5,8
20
Bongrain SA
Fransa
Uluslararası
%0,5
3,6
5,5
%24
172,8
183,4
İLK 20
Dünya yağsız süttozu üretimi 2010 yılındaki düşüşün ardından 2011 yılında bir önceki yıla göre artmış; benzer şekilde tereyağı üretiminde de, başta ABD ve Yeni Zelanda’da olmak üzere, dünyanın pek çok bölgesinde sürdürülebilir bir büyüme kaydedilmiştir.
Grafik 6. Dünya Süt Ürünleri Üretim Miktarları
İçme Sütü (milyon ton)
Tereyağı (milyon ton)
İnek Sütünden Elde Edilen Peynir (milyon ton)
Kaynak: IFCN analiz ve tahminleri. Bilgilerin birçoğu 2011 verileridir. * 2010. ** tahmini. Süt alım miktarı süt eşdeğeri olarak yıllık toplanan süt miktarıdır. Bazı hesaplamalarda 1 litre=1.033 kg olarak hesaplanmıştır. Yıllık iş hacmi yalnızca işlenen süt miktarı ile hesaplanmış ve yıllık ortalama döviz kurundan ABD dolarına çevrilerek hesaplanmıştır.
18
19
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
Yağlı Süttozu (milyon ton)
Yağsız Süttozu (milyon ton)
1.3.4. İçme Sütü ve Fermente Süt Ürünleri Üretimi
IDF verilerine göre dünya içme sütü üretimi 2011 yılında bir önceki yıla göre %0,8 artış göstermiştir. Çin (+%12,3), Ukrayna (+%11,2) ve Belarus (+%10) gibi ülkeler 2011 yılında içme sütü üretimindeki artış oranın çift haneleri rakamlara ulaştığı ülkeler olurken; Rusya (-%0,2), AB (+%0,3) ve Amerika kıtasında bulunan çoğu ülkede içme sütü üretim miktarındaki değişim oldukça düşük seviyelerde olmuştur.
AB’de gerçekleşen %0,4’lük bir düşüşün haricinde, 2011 yılı fermente süt ürünleri üretim miktarı dünyanın hemen her bölgesinde artmıştır. Özellikle Japonya (+%7,1), Rusya (+%9,9) ve Çin’de (+%9) fermente süt ürünleri üretim miktarı önemli oranlarda artış gösterirken, ülkemizde bu alanda %12,2’lik bir artış gerçekleşmiştir.
Tablo 8. İçme Sütü Üretimi İçme Sütü
Kaynak: CNIEL, PZ, FAO, IDF, 2013
Demografik olarak ele alındığında artan nüfus, hızlı şehirleşme ve nüfusun yaşlanması gıda endüstrisini gelişme ve üretim artışı yönünde baskılamaktadır. Orta gelir nüfusunun hızla artması ve ekonomik gelişime bağlı olarak kaynakların ekonomik kullanımı ve çevre sağlığına önem veren teknolojilerin geliştirilmesi süt ve süt ürünleri sektörünü de yakından ilgilendiren konulardır.
Dünya süt pazarında arz-talep dengesinin sağlanması ve sürdürülebilir üretim ön planda tutularak endüstriyel süt ürünleri üretim planları hazırlanmaktadır.
Grafik 7. Katma Değerli Ürünler
2011 (Milyon Ton)
10/11 Yıllık Büyüme (%)
AB – 27
33,2
0,3
ABD
24,4
-1,7
Çin
16,7
12,3
Brezilya
11,3
0,3
Hindistan
8,6
4,2
Rusya
4,9
-0,2
Meksika
4,4
-0,6
Japonya
3,8
-2,5
Türkiye
1,16
6,8
Kaynak: CNIEL, PZ, Eurostat, IDF, ZMB, 2013
Tablo 9. Fermente Süt Ürünleri Üretim Miktarları Fermente Süt Ürünleri
Kaynak: Compass Products and Packages, 2011
20
2011 (Milyon Ton)
10/11 Yıllık Büyüme (%)
AB – 27
8,3
0,7
Çin
3,9
13,4
Rusya
2,5
11,6
İran
2,0
110,5
ABD
1,9
2,2
Türkiye*
1,5
12,2
Japonya
0,9
7,1
Arjantin
0,5
5,5
Kaynak: CNIEL, PZ, Eurostat, IDF, ZMB, 2013
*Kefir hariç
21
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
1.3.5. Tereyağı ve Diğer Süt Yağları Üretimi
Dünya tereyağı ve diğer süt yağları toplam üretim miktarının 2011 yılında bir önceki yıla göre %4,6 artarak 10 milyon tona ulaştığı tahmin edilmektedir. Hindistan’da geçtiğimiz yıllarda gerçekleşen düzenli üretim artışı 2011 yılında da devam etmiş, özellikle Yeni Zelanda (+%11,6) ve ABD’de (+%15,7) tereyağı üretim miktarındaki artış yüksek oranlarda gerçekleşmiştir. Tablo 10. Bazı Ülkelerde Tereyağı ve Sadeyağ Üretim Değişimi
1.3.6. Endüstriyel Peynir Üretimi
Dünya endüstriyel peynir üretimi 20 milyon tonun üzerindedir.
Dünya peynir üretiminin %80’inden fazlası inek sütü kullanılarak endüstriyel olarak üretilirken, kalan %20’lik kısım ise çiftçinin kendi tüketimi için ürettiği ve diğer türlerden (koyun, keçi ve manda) elde edilen süt ile yapılan peynirlerden oluşmaktadır. Dünya toplam peynir üretiminin %70’ini Avrupa ve Kuzey Amerika ülkeleri gerçekleştirmektedir.
Dünyanın en büyük peynir üreticilerinin (Yeni Zelanda, AB ve ABD) 2011 yılı üretim miktarları dikkate alındığında, 2011 yılı üretim miktarlarındaki artış bir önceki yılda gerçekleşen artış oranından daha düşüktür. Bunun en büyük sebeplerinden biri, uluslararası talebi karşılamada avantaj sağlamak için AB ve ABD’nin çiğ sütü daha çok yağsız süttozuna, Yeni Zelanda ise hem yağlı hem de yağsız süttozu üretime aktarmasından kaynaklanmaktadır.
Tereyağı ve Sadeyağ Üretimi
2011 (Milyon Ton)
10/11 Yıllık Büyüme (%)
Hindistan
4,3
3,8
AB-27
2,0
3,0
ABD
0,8
15,7
Pakistan*
0,6
-
Yeni Zelanda
0,5
11,6
Rusya
0,2
4,6
Kaynak: CNIEL, PZ, FAO, FAPRI IDF, ZMB, 2013
*Tahmin
Grafik 9. AB Tereyağı ve Sadeyağ Üretimi (milyon ton)
Kaynak: CNIEL, PZ, FAO, FAPRI IDF, ZMB, 2013
22
23
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
Grafik 10. AB Ülkelerinde İnek Sütünden Üretilen Peynir (Milyon Ton)
Tablo 11. İnek Sütünden Elde Edilen Peynir Üretimindeki Değişim
İnek Peyniri Üretimi
Kaynak: CNIEL, PZ, IDF, ZMB, 2013
Grafik 11. ABD’de İnek Sütünden Üretilen Peynir (Milyon Ton)
2011 (Milyon Ton)
10/11 Yıllık Büyüme (%)
AB-27
8,6
1,2
ABD
4,8
1,5
Brezilya
0,7
4,2
Arjantin
0,5
3
Rusya
0,4
-1,8
Kanada
0,3
-4,1
Avustralya
0,3
5
Yeni Zelanda
0,3
-4,1
Kaynak: CNIEL, PZ, IDF, ZMB, 2013
1.3.7. Süttozu Üretimi
Dünya toplam süttozu üretimi 2011 yılında 4,5 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Dünyanın önde gelen süttozu üreticilerinden Çin’de %4,5 ve Yeni Zelanda’da %5,6 üretim artışı görülürken, 2011 yılında süt üretimindeki artış miktarının büyük bir kısmını süttozu üretimine ayıran Arjantin’de yağlı süttozu üretimi %35,8 artmıştır.
Tablo 12. Bazı Ülke ve Bölgelerde Yağlı Süttozu Üretimindeki Değişim Yağlı Süttozu Üretimi
Kaynak: CNIEL, PZ, IDF, ZMB, 2013
24
2011 (Milyon Ton)
10/11 Yıllık Büyüme (%)
Çin
1,0
4,5
Yeni Zelanda
1,0
5,6
AB-27
0,7
-2,4
Brezilya
0,5
2,0
Arjantin
0,3
35,8
Avustralya
0,2
5,0
Kaynak: CNIEL, PZ, IDF, ZMB
25
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
Artan taleple birlikte 2011 yılında dünyanın pek çok bölgesinde yağsız süttozu üretimi artmış ve özellikle son iki yılda AB ve ABD toplam süt ve süt ürünleri ihracatında önemli bir rol oynamıştır. Grafik 12. AB Ülkelerinde Yağsız Süt Tozu Üretimi, (Milyon Ton)
Kazein üretimi dünyanın pek çok bölgesinde artış gösterirken, AB’de 2011 yılı toplam üretim yaklaşık 145.000 tondur.
Peynir altı suyu ve kazein üretimi temelde endüstriyel peynir üretimiyle ilişkili olduğu için büyük peynir altı suyu üreticileri, büyük peynir üretim merkezleri olan Avrupa’da, Kuzey Amerika’da ve Okyanusya’da yer almaktadır. ABD’de 2011 yılında 500.000 ton peynir altı suyu tozu, konsantre peynir altı suyu ve 195.000 ton peynir altı suyu protein konsantresi üretmiştir. AB peynir altı suyu tozu üretiminin ise 1,9 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir.
Grafik 13. ABD’de Yağsız Süt Tozu Üretimi, (Milyon Ton)
Kaynak: CNIEL, PZ, IDF, ZMB, 2013
1.3.9. Peynir Altı Suyu Ürünleri ve Kazein Üretimi
Kaynak: CNIEL, PZ, IDF, ZMB, 2013
Tablo 13. Yağsız Süttozu Üretimindeki Gelişim Yağsız Süttozu Üretimi
2011 (Milyon Ton)
10/11 Yıllık Büyüme (%)
AB-27
1,2
12,7
ABD
0,9
7,9
Hindistan
0,4
7,9
Yeni Zelanda
0,4
27,9
Avustralya
0,2
2
Japonya
0,1
-11,9
Kaynak: CNIEL, PZ, IDF, ZMB, 2013
1.3.8. Konsantre Süt Üretimi
Sovyet Rusya, AB ve ABD 1980’li yıllarda konsantre süt üretimi ve pazarına hakimken, günümüzde Uzak Doğu (Malezya, Tayland, Singapur ve Çin) ve Güney Amerika (Brezilya, Peru, Şili) gibi geniş bir coğrafyada yaygın olarak üretilmektedir. FAO dünya konsantre süt üretiminin yıllık 4,9 milyon civarında olduğunu tahmin etmektedir.
IDF verilerine göre 2011 yılı dünya konsantre süt üretim miktarında üretim trendi doğrusaldır. AB (-%4,1) ve ABD’de (-%0,5) 2011 yılı üretimi nispeten düşerken, Rusya(+%3) ve Peru (+%2,3) konsantre süt üretiminin arttığı ülkeler olmuştur.
26
27
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
1.4. SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ TÜKETİMİ
Grafik 14. Kişi Başı Süt Tüketimi (Süt Eşdeğeri, kg), Dünya Nüfusu (milyon kişi)
Kaynak: IDF, 2012
Dünya nüfusunun 7 milyar olarak tahmin edildiği 2011 yılında, kişi başına ortalama süt tüketimi 107,3 kg süt eşdeğeridir. Bu rakam gelişmiş ülkelerde 120-300 kg’a çıkarken, gelişmekte olan ülkelerde 70 kg’ın altındadır.
28
1.4.1. İçme Sütü Tüketimi
Hesaplama dünya süt üretimini verilerini ve BM nüfus tahminlerini baz almaktadır.
Kaynak: IDF, FAPRI, Eurostat, 2013
Dünyanın çeşitli bölgelerindeki tüketim alışkanlıklarına, iklime ve tarımsal ürünlerin üretimindeki çeşitliliğe bağlı olarak süt tüketimlerinde değişiklikler olmaktadır. Tüketim; Avrupa ve Okyanusya bölgesinde yüksekken Asya ve Afrika’da daha düşüktür. Özellikle İrlanda, Estonya, Finlandiya, Birleşik Krallık ve AB üyesi olmayan İzlanda gibi Kuzey Avrupa ülkelerinde yıllık kişi başı içme sütü tüketimi 100 kg’ın üzerindedir. İrlanda, Estonya ve Finlandiya’daki yıllık kişi başı içme sütü tüketimi, AB ortalama içme sütü tüketiminden iki katı daha fazladır. Afrika ve Asya ülkelerinde içme sütü diğer bölgelere göre daha düşükken, Çin dünyada tüketimin oldukça az olduğu ülkelerdendir.
Kaynak: IFCN, 2013
29
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
1.4.2. Tereyağı Tüketimi
1.4.3. Peynir Tüketimi
Avrupa ülkelerinde peynir tüketimi de tereyağında olduğu gibi diğer kıta ülkelerine göre daha yüksektir. Özellikle Fransa, Lüksemburg, Almanya ve İsviçre gibi batı Avrupa ülkelerinde yıllık kişi başı peynir tüketimi 20 kg’ın üzerindedir. Lüksemburg ve Fransa’daki ortalama peynir tüketimi, tüm AB ülkelerinin ortalama tüketiminden %40 daha fazladır. Asya ülkelerinde ise başta Çin olmak üzere peynir tüketimi çok düşükken, Arjantin dışında Güney Amerika ülkelerinin birçoğunda da peynir tüketimi yaygın değildir.
Kaynak: IDF, FAPRI, Eurostat, 2013
30
Avrupa Birliği ve Okyanusya ülkelerindeki tereyağı tüketimi Güney Amerika ve Afrika kıtasındaki ortalama tüketim miktarından daha yüksektir. Fransa, Lüksemburg, Almanya, Avusturya, Çek Cumhuriyeti, İsviçre gibi Batı Avrupa ülkeleri ile Okyanusya’da kişi başına düşen yıllık tereyağı tüketimi 4 kg’dan fazladır. Özellikle Fransa’da kişi başına düşen tereyağı tüketimi (7,5 kg/yıl), AB ortalama kişi başı tüketim miktarının iki katıdır. Kolombiya, Güney Afrika ve Brezilya başta olmak üzere Afrika ve Güney Amerika ülkeleriyle, süt tüketiminin de az olduğu Çin’de ise tereyağı tüketimi oldukça düşük seviyelerdedir.
Kaynak: IDF, FAPRI, Eurostat, 2013
1.4.4. Dünyada Bölgesel Süt ve Süt Ürünleri Tüketimi
Bölgesel süt tüketimi, süt üretimi ve ticarete konu olan süt ve süt ürünleri miktarı ile ölçülmektedir.
FAO’ya göre bölgesel tüketim, üretim ve ticaretin dengelenmesi ile hesaplanmaktadır. Buna göre dünyadaki toplam süt miktarının %39’u Asya’da, %28’i Avrupa’da ve %13’ü ise Kuzey Amerika’da tüketilmektedir.
Süt ve süt ürünleri konusunda dünyanın herhangi bir bölgesi için hesaplanan kendi kendine yetebilirlik oranı %100’ün altında ise söz konusu bölgede ithalat, yurtiçi arz ve talep dengesini sağlamada en önemli araçlardan birini oluşturmaktadır. Süt ve süt ürünlerinde net ithalatçı bölgelere Asya, Afrika ve Orta Amerika ülkeleri örnek gösterilebilecekken; AB ve Kuzey Amerika ülkeleri ihracatçı konumundaki ülkelerdir. Üretim-tüketim-ihracat oranları dikkate alındığında bu konudaki en çarpıcı örneği Okyanusya oluşturmaktadır. Okyanusya, dünyada net ihracat miktarının yurtiçi tüketimden fazla olduğu tek bölgedir. Okyanusya’da toplam üretimin %70’i ihraç edilmekte ve bu oran ile süt ve süt ürünlerinde kendi kendine yeterlilik oranı yaklaşık %300 olarak hesaplanmaktadır. 31
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
1.5. DÜNYA SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ TİCARETİ
Tablo 14. Bölgeler Bazında Global Tüketim Tüketim 2011 (Milyon Ton)
Kişi Başı Tüketim
Dünya Tüketimindeki Payı (%)
Asya
283,6
67,3
% 38,9
% 36,0
% 93
Avrupa
204,1
275,8
% 28,0
% 29,6
% 106
AB – 27
143,9
286,7
% 19,7
% 21,3
% 108
AB Harici
60,2
252,9
% 8,2
% 8,3
% 101
Kuzey Amerika
94,0
271,7
% 12,9
% 13,3
% 104
Güney Amerika
66,5
167,9
% 9,1
% 9,2
% 102
Afrika
52,3
49,8
% 7,2
% 5,9
% 83
Orta Amerika
20,3
128,5
% 2,8
% 2,2
% 81
Okyanusya
9,1
245,9
% 1,2
% 3,7
% 297
729,9
105,1
% 100
% 100
% 100
Dünya
Dünya Üretimindeki Payı (%)
Kendi Kendine Yetebilme Oranı
Kaynak: FAO, 2013
Grafik 15. 2005 ve 2011 Bölgesel Süt ve Süt Ürünleri Tüketimleri (kg)
Kaynak: FAO, 2013
Kişi başına süt ve süt ürünleri tüketimi dünyanın farklı bölgelerinde araştırılmış ve 2005-2011 yılları arasındaki en önemli değişimin %26’lık artışla Güney Amerika ülkelerinde gerçekleştiği belirlenmiştir.
32
1.5.1. Giriş
Süt, hiç şüphesiz dünya ekonomisinde en önemli ticari emtialardan biridir. Dünya genelinde süt ve süt ürünlerine olan talep giderek artmakta ve bu durum da ticari sınırların ortadan kalkması ve sektörün giderek globalleşmesinin de etkisiyle uluslararası süt ve süt ürünleri ticaretinin kapsamını ve ticaret yoğunluğunu artırmaktadır.
Başta tereyağı ve sadeyağ, yağlı ve yağsız süttozu, konsantre süt ve peynir olmak üzere dünya süt ve süt ürünleri ticaret hacmi, AB iç ticareti hariç olmak üzere, bir önceki yıla göre %10 oranında artarak 2011 yılında 58,2 milyon ton süt eş değeri olarak gerçekleşmiştir. AB üyesi toplam 27 ülkenin iç ticaretine konu olan miktar ise 37,6 milyon ton süt eşdeğeridir ve dünya toplam süt ve süt ürünleri ticaret hacminin %39’unu oluşturmaktadır.
FAO raporuna göre, 2012 yılında dünyada uluslararası ticarete konu olan yağlı süttozu miktarı bir önceki yıla göre 124.000 ton artarak 2,4 milyon ton süt eşdeğerine, yağsız süttozu miktarı %3 artarak 1,8 milyon ton süt eşdeğerine, tereyağı miktarı ise %3,7 artarak 856.000 ton süt eşdeğerine ulaşmıştır.
33
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
Tablo 15. Süt ve Süt Ürünleri İhracatçıları 2008-2010*
2011
2012**
2.073
2.277
2.401
Yeni Zelanda
791
1.110
1.210
AB***
464
390
393
Arjantin
126
200
225
Avustralya
130
116
122
1.330
1.707
1.757
AB
263
518
500
ABD
341
436
450
Yeni Zelanda
331
362
405
Avustralya
142
140
136
Grafik 16. Dünya Süt ve Süt Ürünleri Ticaret Hacminde AB İç Ticaretinin Payı
Kaynak: IDF, 2013
Grafik 17. Dünya Ticaret Hacminde Ülke Payları
YAĞLI SÜTTOZU Dünya
YAĞSIZ SÜTTOZU Dünya ***
TEREYAĞI Dünya
844
826
856
Yeni Zelanda
396
414
439
AB***
149
126
129
Belarus
69
64
68
ABD
58
64
56
Avustralya
63
41
38
2.061
2.412
2.485
AB***
603
682
689
Suudi Arabistan
200
284
341
Yeni Zelanda
267
253
251
ABD
139
226
230
Mısır
133
175
182
Avustralya
160
168
172
Toplam Ticaret Hacmi 58,2 Milyon Ton Süt Süt Eşdeğeri
PEYNİR Dünya
Kaynak: FAO, 2013 *Ortalama **Tahmin ***AB iç ticareti hariç Kaynak: International Trade Database Dutch Dairy Board / Comtrade, 2013
34
FAO tahminlerine göre dünya süt ve süt ürünleri (süt, krema, tereyağı, peynir, peynir altı suyu, yayık altı suyu veya ayran, süttozu, yoğurt ve kazein) ticaret değeri 64 milyar dolar iken; bu miktar, dünya toplam tarım ürünleri ticaretinin %5,9’unu oluşturmaktadır. Söz konusu ürün paketine laktoz ve çocuk mamasının da dahil edilmesiyle süt ve süt ürünleri toplam ticari değer 69 milyar dolara çıkarken, tarım ürünleri toplam ticaretindeki payı da %6,4’e yükselmektedir. 35
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
Ülkelerin Tarımsal Ürün İhracatında Süt ve Süt Ürünlerinin Payı (değer olarak %)
Kaynak: FAO, 2013
Orta Doğu ve bazı Asya ülkelerinde süt ve süt ürünlerine olan talebinin artmasına bağlı olarak bu bölgelere yapılan ihracat artmıştır ve bunun sonucunda da dünya ticaret hacminde bir büyüme gözlemlenmiştir. Ayrıca yıl içinde fiyatların makul seviyede kalması da toplam ihracatı artırarak ticaret hacminin artmasını sağlamıştır.
36
Grafik 18. Dünya Süt ve Süt Ürünleri Pazarındaki Başlıca İhracatçıların İhracat Payı Değişimleri (Süt Eşdeğeri Olarak, 2000-2012)
Kaynak: PZ/Comtrade, 2013
37
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
Tablo 16. Süt ve Süt Ürünleri Dış Ticaretindeki Öncüler, 2011 Ülke 1
Net Dış Ticaret Fazlası (mil. ton)
Yeni Zelanda
19,1
2
AB-27
14,9
3
ABD
3,5
4
Belarus
2,9
5
Arjantin
2,6
6
Avustralya
2,5
7
Uruguay
8
Ülke
Net Dış Ticaret Açığı (mil. ton)
1
Rusya
-6,6
2
Çin
-4,6
3
Meksika
-2,6
4
Cezayir
-2,5
5
Japonya
-2,5
6
Suudi Arabistan
-2,0
1,1
7
Filipinler
-1,4
Ukrayna
0,7
8
Endonezya
-1,4
9
İsviçre
0,4
9
Mısır
-1,4
10
Nikaragua
0,3
10
Güney Kore
-1,3
11
Türkiye
0,3
11
Venezüella
-1,1
12
Şili
0,1
12
Singapur
-1,0
13
Hindistan
0,1
13
Küba
-0,9
14
Kosta Rica
0,1
14
Nijerya
-0,9
15
Vietnam
-0,9
16
Tayvan
-0,8
17
Brezilya
-0,8
18
Malezya
-0,8
19
Hong Kong
-0,8
20
Tayland
-0,7
Kaynak: IFCN, 2013
Tablo 17. Süt ve Süt ürünlerinde Temel İthalatçılar
Dünya ülkelerinin yalnızca %17’si süt ve süt ürünleri bakımından kendi kendine yetebilen ülke statüsündeyken; Yeni Zelanda, Okyanusya, Arjantin, Belarus ve bazı AB ülkeleri kendine yetebilirlik oranında %120’lerin üzerine çıkmaktadır. Bu durum ise söz konusu ülkeleri süt ve süt ürünlerinde ihracat lideri konumuna getirmektedir.
1.5.2. Dünya Peynir Ticareti
Dünya peynir ticareti 2011 yılında bir önceki yıla göre %6,6 artarak 2,2 milyon tonun üzerine çıkmıştır. Yeni Zelanda haricinde lider peynir ihracatçıları ticaret hacimlerini artırmıştır.
Tablo 18. Dünya Peynir İhracatı
AB-27*
2011 (x1000 ton)
Dünya ticaretindeki payı (%)
Yıllık Büyüme 2010/2011 (%)
608,2
30,5
0,9
Almanya
128,8
5,8
-12,5
Hollanda
103,0
4,6
4,9
Fransa
96,9
4,3
6,9
Yeni Zelanda
245,9
11,0
-4,3
ABD
224,3
10,1
29,3
Avustralya
207,0
9,3
29,2
Belarus
122,1
5,5
3,0
Mısır
98,2
4,4
-37,9
Ukrayna
80,3
3,6
1,2
İsviçre
59,9
2,7
2,6
Arjantin
58,8
2,6
39,6
Uruguay
46,6
2,1
15,5
Dünya Ticareti
2.228,7
100
6,6
Kaynak: PZ/Comtrade, 2013
AB iç ticareti hariç
*
Kaynak: IFCN, 2013
38
39
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
Grafik 19. En Büyük 10 Peynir İthalatçısı Ülke (Bin Ton), 2010/2011 İthalat Miktarındaki Değişim (%) ve İlk 5 Tedarikçi Ülke
1.5.3. Dünya Yağlı Süttozu Ticareti
Tablo 19. Yağlı Süttozu İhracatçıları 2011 (x1000 ton)
Dünya ticaretindeki payı (%)
Yıllık Büyüme 2010/2011 (%)
Yeni Zelanda
1.080,8
48,8
17,0
AB-27*
390,0
17,6
-12,7
Hollanda
126,7
5,7
-11,1
Danimarka
87,0
3,9
-6,8
Belçika
53,2
2,4
-24,1
Arjantin
199,1
9,0
61,1
Avustralya
143,2
6,5
24,9
Uruguay
58,2
2,6
-7,1
Filipinler
44,4
2,0
17,6
Belarus
26,7
1,2
-30,8
ABD
21,6
1,0
-59,2
Dünya Ticareti
2.216,9
100
7,4
Kaynak: PZ/Comtrade, 2013
Kaynak: PZ/Comtrade, 2013
Peynir ticaret hacmindeki büyüme bir önceki yıla oranla düşük olmasına rağmen AB, 2011 yılı için dünya peynir ticaretinde lider pozisyondadır.
Grafik 20. En Büyük 10 Yağlı Süttozu İthalatçısı Ülke (Bin Ton), 2010/2011 İthalat Miktarındaki Değişim (%) ve İlk 5 Tedarikçi Ülke
AB’nin Rusya’ya yaptığı peynir ihracatı, AB peynir sektöründe arz ve talep dengesi açısından hayati önem taşımaktadır. Ancak, bazı üye devletlerde bulunan peynir üretim fabrikalarının Rus yetkilileri tarafından onaylanmamasından dolayı, Rusya’ya yapılan peynir ihracatı geçici olarak düşmüş ve Rusya bu alandaki alımlarını ABD, İsviçre ve Japonya’ya kaydırmıştır.
Özellikle Japonya ve Güney Kore’ye yaptıkları ihracatla peynir ihracat hacimlerinde yaklaşık %30 büyüme kaydeden ABD ve Avustralya, 2011 yılı için bu konuda en çarpıcı gelişmeyi sergileyen ülkeleri olurken, başta Arjantin ve Uruguay olmak üzere Güney Amerika ülkeleri de peynir ihracatında artış kaydeden diğer ülkeler olmuştur.
AB iç ticareti hariç
*
Kaynak: PZ/Comtrade, 2013
40
41
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
Dünya yağlı süttozu ticaret hacmi 2011 yılında %7 oranında artarak 2,2 milyon tona ulaşmıştır. Söz konusu miktara ilişkin ticari faaliyetlerin yarıdan fazlası Asya ve Orta Doğu ülkelerinde gerçekleşirken; Cezayir, Venezuela, Brezilya ve Meksika net yağlı süttozu ithalatçısı konumundadır.
Yeni Zelanda, 2011 yılında gerçekleşen dünya toplam yağlı süttozu ticaret hacmindeki %49’luk payı ile lider konumda yer alırken, ülkenin bu konudaki en büyük pazarını Orta Doğu ve Asya ülkeleri oluşturmaktadır. Yeni Zelanda, 2011 yılında toplam yağlı süttozu ihracatının %28’ini Çin Halk Cumhuriyeti’ne gerçekleştirirken, Cezayir ve Venezuela da Yeni Zelanda’nın önemli yağlı süttozu pazarları arasında yer almaktadır. Arjantin ise bir önceki yıla göre yağlı süttozu ihracatını 75.000 ton artırarak en dikkat çekici artışı sergilemiştir.
Grafik 21. En Büyük 10 Yağsız Süttozu İthalatçısı Ülke (bin ton), 2010/2011 İthalat Miktarındaki Değişim (%) ve İlk 5 Tedarikçi Ülke
1.5.4. Dünya Yağsız Süttozu Ticareti
Tablo 20. Yağsız Süttozu İhracatçıları
AB-27*
42
2011 (x1000 ton)
Dünya ticaretindeki payı (%)
Yıllık Büyüme 2010/2011 (%)
517,6
29,8
36,7
Belçika
124,2
7,1
23,8
Almanya
103,9
6,0
106,2
Fransa
95,7
5,5
47,1
ABD
435,7
25,1
13,4
Yeni Zelanda
349,8
20,1
4,8
Avustralya
165,9
9,6
25,6
Belarus
55,2
3,2
-9,9
Uruguay
28,3
1,6
140,2
Ukrayna
22,3
1,3
60,5
Arjantin
18,4
1,1
-5,4
Dünya Ticareti
1.737,0
100
18,7
Kaynak: PZ/Comtrade, 2013
Kaynak: PZ/Comtrade, 2013
Dünya yağsız süttozu ticaret hacmi 2011 yılında bir önceki yıla göre %19 artarak 1,7 milyon tonun üzerine çıkmıştır. Dünyanın birçok bölgesinde yağsız süttozuna olan talepteki artışa bağlı olarak ihracatçı ülkeler satışlarını artırmıştır. Güney Batı Asya, Orta Doğu, Güney Amerika ve Afrika ülkelerine yapılan ihracatlarda artış olurken, Meksika dünyada en büyük yağsız süttozu ithalatçısı konumunda yer almıştır. Bu ülkeye yapılan yağsız süttozu ihracatının %90’ı, NAFTA Anlaşması (North American Free Trade Agreement, Kuzey Amerika Ülkeleri Serbest Ticaret Anlaşması) gereği, ABD tarafından gerçekleştirilmektedir.
Yağsız süttozu ihracatında %70’lik paya sahip olan ülkeler, Yeni Zelanda, ABD ve AB’dir. AB yağlı süttozu ihracatçıları için en önemli pazar Kuzey Afrika ülkeleri iken; Çin, Güney Kore, Hindistan, Meksika ve Rusya ise AB ülkeleri için önemli yağsız süttozu pazarını oluşturmaktadır.
AB iç ticareti hariç
*
43
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
1.5.5. Dünya Tereyağı ve Sadeyağ Ticareti
Dünya tereyağı ve sade yağ ticaret hacmi 2011 yılında bir önceki yıla göre %0,5 artarak 813.000 ton olarak hesaplanmış ve söz konusu miktara ilişkin ticari faaliyetlerin %90’ı yalnızca 6 ihracatçı ülke tarafından gerçekleşmiştir.
Yeni Zelanda’nın dünya tereyağı ve sadeyağ ticaretindeki payı yaklaşık %50’dir. Yeni Zelandalı tereyağı ve sadeyağ ihracatçıları için en büyük pazar Çin Halk Cumhuriyeti’dir. Ayrıca Yeni Zelanda’nın Cezayir, Iran, Mısır ve Rusya’ya yaptığı yağsız süttozu ihracatı da 2011 yılında artış göstermiştir. İhracat miktarında %20 düşüş olasına rağmen AB, 2011 yılında da dünyanın en büyük yağsız süttozu ihracatçısı olmuştur. AB ülkelerinin 2011 yılı yağsız süttozu ihracatındaki düşüşün en büyük sebebi Rusya ve Iran gibi ithalatçı ülkelerin taleplerindeki azalmadır.
Tablo 21. Tereyağı ve Sadeyağ İhracatçıları 2011 (x1000 ton)
Dünya ticaretindeki payı (%)
Yıllık Büyüme 2010/2011 (%)
Yeni Zelanda
401,3
49,3
4,6
AB-27*
123,9
15,2
-19,8
Fransa
27,8
3,4
5,8
1.5.6. Dünya Peynir Altı Suyu Tozu ve Ürünleri Ticareti
Hollanda
26,7
3,3
-34,9
Dünya 2011 yılı peynir altı suyu tozu ve peynir altı suyu ürünleri ticaret hacmi %11 oranında artışla 1,5 milyon tonun üzerine çıkmış ve bu miktara ilişkin toplam ticari faaliyetlerin yaklaşık üçte ikisini yalnızca AB ve ABD gerçekleştirmiştir. Dünyanın en büyük peynir altı suyu ve ürünleri ithalatçısı olan Çin, 2011 yılında dünyada ticarete konu olan toplam miktarın %22’sini ithal etmiştir.
Tablo 22. Peynir Altı Suyu Tozu ve Ürünleri İhracatçıları
ABD
63,7
7,8
12,0
Belarus
61,9
7,6
2,9
Avustralya
50,0
6,1
-11,8
Arjantin
26,2
3,2
88,5
Uruguay
17,8
2,2
71,4
Dünya Ticareti
813,4
100
0,5
Kaynak: PZ/Comtrade, 2013
Grafik 22. En Büyük 10 Tereyağı/Sadeyağ İthalatçısı Ülke (bin ton), 2010/2011 İthalat Miktarındaki Değişim (%) ve İlk 5 Tedarikçi Ülke
AB-27*
AB iç ticareti hariç
*
2011 (x1000 ton)
Dünya ticaretindeki payı (%)
Yıllık Büyüme 2010/2011 (%)
526,1
34,2
16,3
Fransa
155,0
10,1
Hollanda
99,1
6,4
Polonya
67,4
4,4
14,8
Almanya
58,0
3,8
9,1
ABD
463,5
30,1
-0,5
Yeni Zelanda
89,1
5,8
10,2
Arjantin
69,0
4,5
58,3
İsviçre
62,8
4,1
-5,2
Belarus
46,5
3,0
77,7
Kanada
41,5
2,7
9,7
Avustralya
37,1
2,4
-8,7
Ukrayna
26,4
1,7
39,3
Dünya Ticareti
1.539,9
100
11,0
Kaynak: PZ/Comtrade, 2013
9,7 24,9
AB iç ticareti hariç
*
Kaynak: PZ/Comtrade, 2013
44
45
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
Grafik 23. En Büyük 10 Peynir Altı Suyu Tozu İthalatçısı Ülke (bin ton), 2010/2011 İthalat Miktarındaki Değişim (%) ve İlk 5 Tedarikçi Ülke
1.6. DÜNYA SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ FİYATLARI 1.6.1. Çiğ Süt Fiyatları
Çiğ süt üretiminde lider konumda olan Yeni Zelanda, ABD ve birçok AB ülkesinde çiğ süt fiyatları 2011 yılında rekor sayılabilecek seviyede yüksekken 2012 yılında bir gerileme olmuştur. ,
IFCN verilerine göre 1981-2011 yılları arasında dünyada çiğ süt fiyatları 8 $/100 kg ila 48 $/100kg arasında değişiklik göstermiştir. Çiğ süt fiyatları tarihte en yüksek seviyesine, bir önceki yıla göre %100 artışın gerçekleştiği 2007 yılında ulaşırken; 2009 yılında keskin bir düşüşle 26,2 $/100 kg’a gerilemiştir. Çiğ süt fiyatları 2010 yılındaki %58 artışla 41,3 $/100 kg’a, 2011 yılında ise %16 artışla 48 $/100 kg’a çıkmıştır.
Grafik 24. Yıllara Göre Dünya Çiğ Süt Fiyatı ($/100 kg)
Kaynak: IFCN, 2013
Dünyada çiğ süt fiyatlarının en düşük olduğu ülke 16,9 $/100 kg ile Uganda iken, en yüksek çiğ süt fiyatı ise 113,8 $/100 kg ile Japonya’dır.
Tablo 23. Dünya Çiğ Süt Fiyatları
Kaynak: PZ/Comtrade, 2013
$ / 100 KG < 20
46
*İlk 6 Ay
ÜLKE Uganda
> = 30 < 40
Afganistan, Arjantin, Kazakistan, Kırgızistan, Letonya, Litvanya, Meksika, Yeni Zelanda, Pakistan, Panama, Paraguay, Peru, Sırbistan, Güney Afrika
> = 40 < 50
Arnavutluk, Ermenistan, Avustralya, Bangladeş, Belçika, Bolivya, Brezilya, Bulgaristan, Kolombiya, Kosta Rica, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Ekvator, Estonya, Fransa, Almanya, Macaristan, İrlanda, Lüksemburg, Makedonya, Fas, Nepal, Hollanda, Polonya, Portekiz, Slovakya, Slovenya, İspanya, Sri Lanka, İsveç, Suriye, Tacikistan, Tunus, Türkiye, Ukrayna, Birleşik Krallık, ABD, Uruguay
> = 50 < 60
Çin Halk Cumhuriyeti, Etiyopya, Finlandiya, İran, İtalya, Jamaika, Moğolistan, Rusya Federasyonu, Tayland, Vietnam
> = 60
Cezayir, Kamerun, Kanada, Kıbrıs, Mısır, Yunanistan, İzlanda, İsrail, Japonya, Ürdün, Güney Kore, Malezya, Norveç, Filipinler, Suudi Arabistan, Tayvan, Özbekistan, Venezüella
Kaynak: IFCN, 2013
47
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
AB ülkelerinde 2009 yılında çiğ süt fiyatlarında hızlı bir düşüş olmuştur. Bir sonraki yıl ise beklendiği gibi hızlı bir yükselme gerçekleşmiştir. 2011 yılında ise bir önceki yıla göre %11,3 oranında artış gerçekleşmiş ve çiğ süt fiyatları ortalaması 35,04 €/100 kg olarak hesaplanmıştır.
$ / 100 KG
Grafik 25. AB Ortalama Çiğ Süt Fiyatları (€ / 100 kg)
Kaynak: LTO (www.milkprices.nl), 2013
< 20
*Tahmin
1.6.2. Yem Fiyatları
Dünyanın farklı bölgelerinde üretilen konsantre yemlerin bileşimlerindeki enerji ve protein oranlarındaki farklılık, bölgesel yem fiyatlarının karşılaştırılmasını güçleştirmektedir. Bu yüzden dünya yem fiyatları analizine konu olan yemleri soya küspesi (%30) ile mısır veya arpa (%70) oluşturmaktadır.
2006 yılında dünya yem fiyatları ortalaması 14,3 $/100 kg iken iki yıl içinde fiyatlar %86 artmış ve 2008 yılında 26,7 $/100 kg’a ulaşmıştır. 2009 yılında %16 oranındaki düşüşün ardından (22,4 $/100 kg) 2010 yılında %3’lük artışla yem fiyatları 23 $/100 kg’a gerilemiştir.
IFCN tarafından dünyada belirli ülkelerden elde edilen verilere göre, 2011 yılı yem fiyatları (soya küspesi ve mısır), bir önceki yıla göre %39 oranında artarak yaklaşık 31,8 $/100kg olarak hesaplanmıştır.
Grafik 26. Yıllara Göre Dünya Yem Fiyatı ($/100 kg)
Kaynak: IFCN, 2013
48
Tablo 24. Dünya Yem Fiyatları (2011)
ÜLKE Arjantin, Belarus
> = 20 < 30
Avustralya, Brezilya, Hırvatistan, Kıbrıs, Estonya, Kazakistan, Kenya, Kırgızistan, Letonya, Litvanya, Moğolistan, Nijerya, Paraguay, Romanya, Rusya, Suudi Arabistan, Slovakya, Tacikistan, Ukrayna, ABD, Özbekistan
> = 30 < 40
Afganistan, Cezayir, Ermenistan, Avusturya, Bangladeş, Bulgaristan, Kanada, Şili, Kosta Rica, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, Hindistan, Endonezya, Jamaika, Ürdün, Güney Kore, Lüksemburg, Makedonya, Malezya, Meksika, Fas, Nepal, Hollanda, Yeni Zelanda, Pakistan, Filipinler, Polonya, Portekiz, Sırbistan, Güney Afrika, İspanya, İsveç, Suriye, Tayland, Tunus, Türkiye, Uganda, Birleşik Krallık, Uruguay, Venezüella,
> = 40 < 50
Belçika, Bolivya, Çin, Kolombiya, Ekvator, Mısır, İran, İrlanda, İsrail, İtalya, Peru, Slovenya, Sri Lanka, Tayvan
> = 50
Arnavutluk, Kamerun, Etiyopya, İzlanda, Japonya, Norveç, İsviçre, Vietnam
Kaynak: IFCN, 2013
1.6.3. Çiğ Süt/Yem Paritesi
Çiğ süt ve yem paritesi; çiğ süt fiyatının, satın alınan yem fiyatına bölünmesiyle elde edilmektedir. Daha basit anlamıyla parite, üreticinin 1 kg çiğ süt satışı sonucunda ne kadar yem alabileceğini göstermektedir. Dünya çapında genel kabul görmüş ve en uygun çiğ süt/yem paritesi 1,5 olarak kabul edilmektedir (IFCN, 2013).
Dünyada ülkelerin %70’den fazlasında çiğ süt/yem paritesi 2011 yılında bir önceki yıla göre düşmüştür. Ülkelerin %90’ından fazlasında çiğ ve yem fiyatları artış gösterirken, yem fiyatlarındaki artış oranı çiğ sütte gözlenen artıştan daha yüksek olmuştur.
Dünyada çiğ süt/yem parite ortalaması 2011 yılında bir önceki yıla göre %16 düşerek 1,5 olarak hesaplanmıştır. Paritenin en yüksek olduğu ülkeler Cezayir, Kanada, Kıbrıs, Mısır, Ürdün, Güney Kore, Rusya gibi ülkeler iken; paritenin 1’in altında olduğu ülkeler Arnavutluk, Kolombiya, Ekvador, Etiyopya, Yeni Zelanda gibi ülkelerdir.
*İlk 6 Ay
49
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
Grafik 27. Yıllara Göre Çiğ Süt ve Yem Fiyatları ($/100 kg)
Grafik 28. Süt ve Süt Ürünleri Piyasa Fiyatları
Kaynak: USDA, 2013
FAO raporuna göre 2012 yılında dünyada süt ve süt ürünleri fiyatlarında düşmüş olmuştur. Özellikle 2012 yılı Nisan ayında tereyağı fiyatı %26 düşerek 3.557 $/ton’a, yağlı süttozu fiyatı %19 düşerek 3.384 $/ton’a, yağsız süttozu %20 düşerek 2.976 $/ton’a, çedar peyniri ise %16 düşerek 3.806 $/ ton’a gerilemiştir.
Parite: 1,2
Parite: 1,16
Parite: 1,5
Kaynak: IFCN, 2013
*İlk 6 Ay
Çiğ Süt/Yem Paritesi
1.6.5. 2012 Yılındaki Gelişmeler
2012 yılı ilk aylarından itibaren süt fiyatlarının makul düzeyde seyretmesi ve dünyanın bir çok bölgesindeki olumlu hava koşulları, global süt ve süt ürünleri üretimini artırmış ve üretimdeki bu artış da uluslararası ticari faaliyetleri olumlu yönde etkilemiştir. Çin’in süt ürünleri ithalat miktarını artırması, ihracatçıları kendi ülkelerindeki üretim artışı karşısında rahatlatmıştır. Bunun yanında Güney Batı Asya, Orta Doğu ve Güney Afrika ülkelerinin süt ve süt ürünlerine olan güçlü talepleri fiyatlarda olumlu etki yaratmıştır. Ancak söz konu bölgelerde yer alan ülkelerin taleplerinin yüksek olması ihracatçı ülkelerdeki üretim fazlası sütün tamamını ithal etmek için yeterli olmadığından, bu ülkelerdeki süttozu stokları artmış ve bu artış da yılın ikinci çeyreğinde fiyatları aşağıya doğru baskılamıştır. 2012 yılının ilk yarısında tereyağı fiyatları ton başına 1000 $ gerileyerek 2.970 $/tona düşmüştür. Benzer şekilde yağsız ve yağlı süttozu fiyatları ton başına sırasıyla 600 $ ve 800 $ gerileyerek yağsız süttozu 2.860 $/ton ve yağlı süttozu 2.800 $/tona gerilemiştir.
Kaynak: IFCN, 2013
1.6.4. Süt ve Süt Ürünleri Piyasa Fiyatları
50
Süttozu fiyatları 2011 yılında son 4 yılın en yüksek seviyesine ulaşmış olmasına rağmen dünyada uluslararası ticarete konu olan süttozu miktarı artış göstermiştir. Yağlı süttozu fiyatları özellikle Mart-Aralık dönemi içinde son yılların en yüksek fiyatı olan 4.592 $/tona ulaşmış, 2012 yılı Nisan ve Mayıs aylarında ise düşüşe geçmiştir. Benzer şekilde yağsız süttozu fiyatları da 2011 yılı ilk ayından itibaren yükselerek Haziran ayında 4000 $/tona kadar ulaşmıştır. Tereyağı fiyatları ise 2011 yılı Mart ayında, 2007 yılından bu yana gerçekleşen en yüksek seviyesine, 4.883 $/tona çıkmıştır.
51
2.
2012 TÜRKİYE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
2. TÜRKİYE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ
Tablo 26. Tür ve Irklara Göre Hayvan Sayıları, 2012* (baş)
2.1. Hayvan Varlığı Sayı
2.1.1. Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Varlığı
Günümüzde bireylerin beslenme konusunda daha bilinçli hale gelmesi ve hayvansal ürünlerin yeterli ve dengeli beslenmede hayati öneme sahip olmasıyla, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de hayvancılık önemli bir yere sahip olmuştur. Bunun yanında kırsal kalkınmayı destekleme programları ve hayvancılığa verilen desteklerle hayvancılık faaliyetleri ticari açıdan da daha cazip hale gelmiştir. Ülkemizde hayvancılık faaliyetlerindeki artış ve sektördeki büyüme; ulusal gelirin ve istihdamın artırılması, diğer sektörlere hammadde sağlamasıyla ülke ekonomisine sağladığı katkının artması, istikrarlı kalkınmaya sağladığı katma değerde artış, kentsel göçü ve bunun ortaya çıkardığı sosyal problemleri azaltması gibi sosyal ve ekonomik birçok sorunun çözümüne katkı sağlamaktadır.
Değişim (%)
49.936.180
100,00
Büyükbaş
14.086.265
100,00
28,2
12,8
13.979.152
99,23
27,9
12,8
Kültür
5.751.396
40,8
11,51
18,9
Kültür Melezi
5.787.588
41,08
11,58
13,02
Yerli
2.440.168
17,3
4,88
0,45
Yıllar
Sığır
Manda
Büyükbaş Toplam
Koyun
Keçi
Küçükbaş Toplam
2002
9.803.498
121.077
9.924.575
25.173.706
6.780.094
31.953.800
Manda
107.113
0,76
0,21
9,7
2003
9.788.201
113.356
9.901.458
25.431.539
6.771.675
32.203.214
Küçükbaş
35.849.915
100,00
71,79
10,9
2004
10.069.346
103.900
10.173.246
25.201.155
6.609.937
31.811.092
2005
10.526.440
104.965
10.631.405
25.304.325
6.517.464
31.821.789
2006
10.871.364
100.516
10.971.880
25.616.912
6.643.294
32.260.206
2007
11.036.753
84.705
11.121.458
25.462.293
6.286.358
31.748.651
2008
10.859.942
86.297
10.946.239
23.974.591
5.593.561
29.568.152
2009
10.723.958
87.207
10.811.165
21.749.508
5.128.285
26.877.793
2010
11.369.800
84.726
11.454.526
23.089.691
6.293.233
29.382.924
2011
12.386.337
97.632
12.483.969
25.031.565
7.277.953
32.309.518
2012*
13.979.152
107.113
14.086.265
27.455.878
8.394.037
35.849.915
Kaynak: TÜİK, İVA, 2013
2012 yılı itibariyle toplam sığır varlığımız son 10 yıldaki en yüksek oranla, %12,8, artış göstererek 14 milyon başa ulaşmıştır. Dünyada olduğu gibi ülkemizde de keçi sütünden elde edilen ürünlere olan talepteki artışla keçi yetiştiriciliği önem kazanmıştır. Bir önceki yıla göre %15,3 oranında artan toplam keçi varlığı, sığır, manda ve koyun ile kıyaslandığında yüzdesel olarak en yüksek artışın görüldüğü tür olmuştur.
54
Toplam Hayvan Sayısı İçerisindeki Payı (%)
Toplam
Sığır
Tablo 25. Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Sayıları (Baş)
Büyükbaş, Küçükbaş ve Diğer Hayvan Sayıları İçerisindeki Payı (%)
Koyun
76,58
54,98
9,6
Merinos
1.510.829
5,5
3,02
27,3
Yerli
25.945.049
94,4
51,9
8,9
23.4
16,8
15,3
Keçi
27.455.878
8.394.037
Kıl Keçisi
8.231.800
98,06
16,4
15,5
Tiftik Keçisi
162.237
1,93
0,32
7,3
Kaynak: TÜİK, İVA, 2013
*Geçici
*Geçici
55
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
2.1.2. Sağılan Hayvan Varlığı
2.2. SÜT ÜRETİMİ
Doğum yapmış hayvan sayıları baz alınarak değerlendirilen sağılan hayvan sayısına ilişkin 2012 yılı verilerine göre sağılan hayvan sayısı artmıştır. Ülkemizde süt hayvancılığı; sığır verim seviyelerinin yükseltilmesi, bakım ve besleme koşullarının iyileştirilmesi ve üreticilerin süt hayvancılığı konusunda bilinçlenmesi ve ihtisaslaşmasıyla daha cazip hale gelmiş ve dolayısıyla sağılan toplam hayvan varlığında artış görülmüştür.
Çiğ Süt Tedariki
Tablo 27. Sağılan Hayvan Sayıları (Baş) Yıllar
Sığır
Koyun
Keçi
Manda
Toplam
2002
4.392.568
13.637.193
3.553.438
51.626
21.634.825
2003
5.040.362
12.477.217
3.126.656
57.378
20.701.613
2004
3.875.722
9.919.191
2.476.574
39.362
16.310.848
2005
3.998.097
10.166.091
2.426.993
38.205
16.629.386
2006
4.187.931
10.245.894
2.420.642
36.353
16.890.820
2007
4.229.440
10.109.987
2.263.630
30.460
16.633.517
2008
4.080.243
9.642.170
1.997.689
32.610
15.751.542
2009
4.133.148
9.407.866
1.830.814
32.361
15.404.189
2010
4.361.841
10.583.608
2.582.539
35.632
17.563.350
2011
4.761.142
11.561.143
3.033.111
40.218
19.395.614
2012*
5.228.251
13.104.801
3.524.987
46.815
21.904.854
Kaynak: TÜİK, 2012 İVA Verileri
2012 yılında sağılan sığır varlığı bir önceki yıla göre %9,8 artışla 5,2 milyon başa ulaşmıştır. Benzer artış miktarları diğer türler sağılan hayvan varlığında da görülürken, özellikle sağılan koyun mevcudu bir önceki yılda görülen artış miktarının üzerinde, yaklaşık %13,3 oranında gerçekleşmiştir. 2011 yılında sağılan hayvan mevcudunun toplam hayvan varlığı içindeki oranı %42,9 olarak hesaplanırken, 2012 yılında toplam hayvan varlığının %43,8’ini sağmal hayvanlar oluşturmaktadır.
Ülkemizde süt üretimi hayvan varlığı ve laktasyon verimlerindeki artışa paralel olarak artış göstermektedir. Artış oranı 2011 yılında bir önceki yıla göre %11,2 iken, 2012 yılı toplam süt üretimimiz bir önceki yıla oranla %12 artışla ve 16.862.956 milyon ton civarında olduğu tahmin edilmektedir. Toplam üretim miktarının yaklaşık %91,4’ünü inek sütü oluştururken; %5,9’unu koyun sütü, %2,4’ünü keçi sütü ve %0,26’sını manda sütü oluşturmaktadır.1
Grafik 29. 2004-2012 Toplam Süt Üretim Miktarı (Milyon Ton)
Kaynak: TÜİK, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2013
Geçici
*
*Geçici
1 ) Tahmin
56
57
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
TÜİK tarafından aylar bazında yayınlanan süt ve süt ürünleri üretim istatistiklerine göre 2012 yılında entegre süt işletmeleri tarafından toplanan inek sütü miktarı toplamı 7.932.485 tondur. Ülkemiz süt sektörünün en önemli sorunlarından birini kayıt dışı süt üretimi oluşturmaktadır. 2011 yılında inek sütü üretimindeki kayıtlılık oranı %51,2 iken, 2012 yılı bu oranın %51,5 olduğu tahmin edilmektedir. Süt işletmeleri tarafından toplanan koyun, keçi ve manda sütü miktarlarının toplam üretim miktarına oranı ise inek sütündeki orandan daha düşüktür. 2012 yılında süt işletmeleri tarafından toplanan koyun sütü miktarı 25.609 ton iken, keçi sütü 46.413 ton ve manda sütü 1.197 ton’dur.
2.2.1. İçme Sütü Üretimi
2012 verilerine göre ülkemizde içme sütü üretim miktarı %7,3 artmış ve 1,25 milyon ton olmuştur. TÜİK tarafından aylar bazında ve yıllık olarak toplam içme sütü üretim miktarları yayınlanmaktadır. Bu konudaki istatistiklere konu olan süt miktarı, yalnızca sanayide ısıl işlem görmüş ve paketlenmiş kutu sütleri kapsarken kayıt altına alınmayan süt söz konusu miktara dahil edilmemektedir. Bu kapsamda ileriki bölümlerde de ele alınacak olan içme sütü tüketim değerleri yalnızca kayıtlı içme sütü miktarları üzerinden hesaplanmaktadır.
Grafik 30. Aylar Bazında Entegre Süt İşletmeleri Tarafından Toplanan İnek Sütü Miktarı (Bin Ton)
Grafik 31. İçme Sütü Üretimi (Ton)
Kaynak: TÜİK, 2013
Kaynak: TÜİK, 2013
Entegre süt işletmeleri tarafından toplanan süt miktarının illere göre dağılımında, süt üretiminin en yoğun olduğu bölgeler Ege, Trakya, Akdeniz ve İç Anadolu’nun güneyidir. Sırasıyla İzmir, Balıkesir, Konya, Aydın, Çanakkale, Denizli, Burdur yıllık 300.000 tondan fazla sütün toplandığı iller olurken; Tekirdağ, Edirne, Kırklareli gibi Trakya Bölgesi illeri ile Bursa, Manisa ve Aksaray da 2012 yılında önemli süt üretim merkezileri olmuştur.
İllere Göre Toplanan Süt Miktarları (Ton/Yıl)
Sütün oda sıcaklığında saklanabilmesi amacıyla normal depolama şarlarında bozulmaya neden olacak tüm mikroorganizmaları ve sporları yok eden ve süte en az 135 o C’de 1 saniye süreyle ısıl işlem uygulandığı UHT (Ultra High Temperature) teknolojisi, ülkemizde en yaygın olarak üretilen içme sütü üretim tekniğini oluşturmaktadır. Üretilen toplam içme sütü miktarının yaklaşık %90’ı (1.125.060 ton) UHT kutu sütler oluştururken, kalan 125.100 ton içme sütünü ise, 72 o C’de 15 saniye veya 63 o C’de 30 dakika süreyle süte ısıl işlem uygulandığı pastörize sütlerdir. 2.2.2. Peynir Üretimi
Ülkemiz kahvaltı kültüründe önemli bir yere sahip olan peynir, üretimi modern süt işleme tesislerinde ve mandıra olarak tabir edilen işletmelerde gerçekleştirilen en temel süt ürünleri arasındandır. Çeşitli kaynaklara göre dünyada toplam 2 bin ile 4 bin arasında peynir çeşidi olduğu belirtilirken, Kafkas Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmaya göre Türkiye’de 193 çeşit peynir üretimi gerçekleştirilmektedir.
Grafik 32. Peynir Üretimi (Ton)
Kaynak: TÜİK, 2013
Kaynak: Türkiye Süt Üreticileri Merkez Birliği, 2013
58
59
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
2012 yılında toplam peynir üretim miktarı bir önceki yıla göre %8,3 artış göstererek 563.480 ton olmuştur. Ülkemizde üretilen toplam peynir miktarının yaklaşık %96’sı (539.144 ton) inek sütünden elde edilmektedir. Kalan kısmın 315 tonu koyun sütü, 514 tonu keçi sütü, 8 tonu manda sütü ve 23.500 tonu ise karışık sütten elde edilen peynirlerdir.
Kaynak: TÜİK, 2013
Yoğurt ve ayran üretim miktarları her yıl artış göstermektedir. 2012 yılında yoğurt üretimi %4,5 artmıştır. Özellikle yaz aylarında üretiminde artış görülen ayran ise 2012 yılındaki toplam üretim miktarı bir önceki yıla göre %10,7 artarak 508.444 ton olmuştur.
Grafik 34. Ayran ve Yoğurt Üretim Miktarı (Ton)
60
Süttozu; yağlı, yağı kısmen veya tamamen alınmış sütten, kremadan veya bu ürünlerin karışımından suyun uzaklaştırılması ile elde edilen ve son üründe nem içeriğinin ağırlıkça en fazla %5 oranında olduğu katı üründür (Tebliğ No: 2008/51). Süttozu; çikolata, bisküvi ve pasta yapımında, dondurma ve şekerleme imalatında, hazır çorbalar gibi kurutulmuş hazır ürünlerin yapımında, hayvan mamalarında ve kozmetik ürünler de dahil olmak üzere pek çok sektörde kullanılmaktadır.
Grafik 35. Süttozu, Peynir Altı Suyu ve Kaymak Üretimi (Ton)
Kaynak: TÜİK, 2013
TÜİK tarafından 2013 yılı Ocak ayından itibaren yayınlanmaya başlayan yağlı ve yağsız süttozu üretim rakamlarına göre, 2012 yılında toplam süttozu üretimi bir önceki yıla göre %51,8 artarak 82.305 tona ulaşmıştır. 2011 yılında 19.382 olan tam yağlı süttozu üretimi 2012 yılında %81,2 artarak 35.119 ton; 34.848 ton olan yağsız süttozu ise 2012 yılında %41,2 artarak 49.199 ton olmuştur.
Peynir Altı Suyu, peynir ve kazein üretimi esnasında çökeltiden süzülerek elde edilen proteince zengin bir üründür. Peynir altı suyu önceki dönemlerde yalnızca atık olarak değerlendirilmiş ve organik madde içeriği nedeniyle çevre kirliliği sorunuyla karşılaşılmıştır. Eskiden sadece hayvan gıdası veya gübre olarak sıvı halde kullanılabilen peynir altı suyu günümüzde kurutma, konsantre etme veya fermantasyon gibi gelişen teknolojik imkanlarla gıda sektörünün farklı alanlarında kullanılmaktadır. Gıdaların özellikle protein değeri başta olmak üzere besin değerlerlerini yükseltmek için, bebek mamalarında, bisküvide, çikolatada, işlenmiş et ürünlerinde, hamur işi ve ekmek yapımı gibi pek çok alanda kullanılabilmektedir.
Kaymak üretimi 2012 yılında bir önce yıla göre %27,6 artmış ve 25.331 ton olarak hesaplanmıştır. Üretilen toplam kaymak miktarının %81,4’ünü yağ içeriği %29’dan fazla olan kaymaklar oluştururken, kalan 4.700 tonluk üretim miktarı yağ içeriği %29’dan az olan kaymaklardır.
Grafik 33. Sertlik Derecesine Peynir Üretim Miktarları (Bin Ton)
2.2.3. Yoğurt ve Ayran Üretimi
2.2.4. Süttozu, Peynir Altı Suyu ve Kaymak Üretimi
Kaynak: TÜİK, 2013
61
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
2.2.5. Tereyağı ve Koyulaştırılmış (Konsantre) Süt Üretimi
2.3. TÜRKİYE’DE SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ TÜKETİMİ
En az %82 süt yağı içeriğine sahip olan ve süt, krema ya da yoğurdun değişik şekillerde işlenmesiyle elde edilen tereyağının modern işletmelerdeki yapımında genel olarak krema hammadde olarak kullanılmaktadır. Diğer süt ve süt ürünlerinde olduğu gibi tereyağı üretimimizde de her geçen yıl artış olmaktadır. 2011 yılında 35.000 ton civarında olduğu tahmin edilen tereyağı üretimimiz, TÜİK verilerine göre 2012 yılında yaklaşık %15 artış göstererek 40.139 ton olarak hesaplanmıştır.
Koyulaştırılmış (konsantre) süt, ilgili mevzuatta, “Yağlı, yağı kısmen veya tamamen alınmış sütten veya bu ürünlerin karışımından suyun doğrudan kısmi olarak uzaklaştırılması ile elde edilen, içine süttozu ve/veya krema katılabilen, şekerli veya şekersiz sıvı ürünü” şeklinde tanımlanmıştır ve özelliğine göre ağırlıkça %1-15 arasında süt yağına sahiptir. TÜİK tarafından aylar bazında üretim miktarı yayınlanmakta olan koyulaştırılmış süt üretim istatistiklerine göre 2012 yılı toplam üretim miktarı 3.947 tondur.
Türkiye’de süt ve süt ürünleri tüketimine ilişkin net veriler bulunmamakla beraber, içme sütü ve diğer süt ürünlerinde kişi başı yıllık tüketim miktarları tahmini olarak hesaplanmaktadır. Daha önceki bölümlerde de ele alındığı üzere, süt üretimimizdeki kayıt dışılık süt ve süt ürünlerine ilişkin tüketim miktarlarının hesaplanmasında güçlük yaratmaktadır. Belirli bir birim ağırlıktaki sütten farklı süt ürünlerinin elde edilmesi, söz konusu birim miktara ilişkin tüketim hesaplamasında mükerrerliğe sebep olmaktadır. Bunun yanında; kayıtlı süt üretim miktarları üzerinden hesaplanan tüketim değerleri haricinde üreticinin öz tüketim payı, akraba ve yakın çevresi ile paylaştığı ya da gönderdiği miktar ve her ne kadar tüketim istatistiklerini saptıracak oranlarda olmasa da yine üreticinin kendi pazarladığı süt miktarı ülkemizde kişi başı yıllık süt ve süt ürünleri tüketim hesaplamasında karşılaşılan güçlüklerdir.
2.3.1. İçme Sütü Tüketimi
Ülkemizde toplamda 1.250.168 ton olan içme sütü üretim miktarının 1.125.060 tonu (%90) UHT olarak piyasaya sunulurken, kalan miktar pastörize sütleri temsil etmektedir.
Grafik 36. İçme Sütü Üretim Miktarları (Bin Ton)
Kaynak: TÜİK, 2013
Gelir artışı, kentleşme ve bireylerin beslenme konusunda daha bilinçli tercihler yapması sonucu artan talep modern tesislerde üretilen süt ve süt ürünleri miktarının artmasını sağlamıştır. Ülkemizde kayıtlı içme sütü üretim miktarları ve dış ticaret verileri ile entegre süt işletmeleri tarafından toplanan süt miktarı haricinde kalan sütün miktarı ele alındığında kişi başı içme sütü tüketimi yaklaşık 33,1 kg olduğu tahmin edilmektedir*.
* Hayvan beslemede kullanılan süt miktarı hariç
62
63
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
2.3.2. Peynir ve Yoğurt Tüketimi
2.4. ÇİĞ SÜT VE YEM FİYATLARI
2.4.1. Karma Yem Üretimi
Türkiye’de en yoğun olarak tüketilen süt ürünlerinden biri de peynirdir. Yıllar itibariyle üretimine paralel olarak tüketiminde de artış olan ve en yüksek pazar payına sahip peynir çeşidi beyaz peynirdir. 2012 yılı itibariyle 563.480 ton olarak hesaplanan toplam peynir üretim miktarımız, toplamda 8 milyon ton olan entegre süt işletmeleri tarafından toplanan inek, koyun, keçi ve manda sütü haricindeki süt üretim miktarı ile peynir ithalat ve ihracatımızın da dahil edildiği bir hesaplama ile kişi başına düşen yıllık peynir tüketim miktarımız 14,7 kg olduğu tahmin edilmektedir*.
Ülkemiz büyük ve küçükbaş hayvancılığındaki gelişmelere bağlı olarak yem sektörü de hem teknolojik olarak gelişmiş hem de üretim miktarı artmıştır.
Tablo 28. Yıllar İtibariyle Büyük ve Küçükbaş Kesif Yem Üretimi BÜYÜK-KÜÇÜKBAŞ YEMLERİ
Yıllar
Kültürümüzde önemli bir yere sahip olan yoğurt, içme sütünden sonra entegre süt işletmeleri tarafından toplanan süt miktarının en çok işlendiği süt ürünüdür. 2012 yılında üretimi %4,5 artarak 1.052.657 ton olarak hesaplanan yoğurdun yıllık kişi başı tüketim miktarı da 2012 yılında az da olsa artış göstermiştir. İçme sütü ve peynir tüketim rakamlarıyla benzer bir hesaplama ile 2012 yılı kişi başı yoğurt tüketimi 28 kg olarak hesaplanmıştır*.
Miktar-Ton
Değişim (%)
Toplam Karma Yem İçindeki Pay(%)
2002
2.625.624
-2
50,7
2003
3.015.949
15
51,5
2004
3.664.651
22
53,1
2005
3.718.610
1
54,4
2006
4.516.646
21
60,5
2007
5.447.210
21
59,5
2008
5.378.060
-1
56,3
2009
5.110.492
-5
54,3
2010
6.301.645
23
54,8
2011
7.279.252
16
55,3
2012
8.078.771
11
55,8
2002-2012 Değişim
5.453.147
207
Kaynak: Türkiye Yem Sanayicileri Birliği, 2013
Üretilen ruminant yemleri içerisinde ise en yüksek üretim miktarı süt sığırı karma yemleri oluşturmaktadır
* Hayvan beslemede kullanılan süt miktarı hariç
64
65
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
2.4.3. Çiğ Süt Fiyatları
Tablo 29. Yıllar İtibariyle Sığır Süt Yemi Üretimi ve Değişimi Yıllar
Ton
(%)
2002
1.538.763
9,5
2003
1.656.914
7,7
2004
2.009.545
21,3
2005
2.033.484
1,2
2006
2.369.301
16,5
2007
2.808.361
18,5
2008
3.044.542
8,4
2009
2.875.040
2010
Yıllar itibariyle çiğ süt fiyatları Tablo 30’da verilmektedir.
Tablo 30. Yıllar İtibariyle Çiğ Süt Fiyatları OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZ.
TEM
AĞUS.
EYLÜL
EKİM
KASIM
ARALIK
ORT
2002
0.266
0.266
0.266
0.320
0.320
0.320
0.320
0.320
0.320
0.380
0.380
0.380
0,321
2003
0.401
0.401
0.401
0.401
0.401
0.401
0.401
0.401
0.401
0.425
0.425
0.425
0,407
2004
0.470
0.470
0.470
0.450
0.450
0.450
0.455
0.455
0.455
0.518
0.518
0.518
0,473
2005
0.500
0.500
0.500
0.430
0.430
0.430
0.432
0.432
0.432
0.442
0.442
0.442
0,451
2006
0.443
0.443
0.443
0.432
0.432
0.432
0.440
0.440
0.440
0.465
0.465
0.465
0,445
2007
0.487
0.487
0.487
0.487
0.487
0.487
0.540
0.540
0.540
0.660
0.660
0.660
0,544
-5,6
2008
0.660
0.630
0.630
0.565
0.565
0.565
0.635
0.635
0.635
0.625
0.565
0.565
0,604
3.537.312
23,0
2009
0,500
0,500
0,500
0,500
0,500
0,500
0,590
0,590
0,590
0,658
0,658
0,725
0,568
2011
3.898.019
10,2
2010
0,850
0,850
0,850
0,735
0,735
0,735
0,735
0,735
0,735
0,735
0,735
0,735
0,76
2012
4.393.071
12,7
2011
0,735
0,64
0,64
0,74
0,80
0,709
2002-2012 Değişim
2.854.308
185
2012
0,80
0,80
0,80
0,80
0,90
0,825
2002-2012 Değişim (%)
Kaynak: Türkiye Yem Sanayicileri Birliği, 2013
Karma yem fiyatları, kullanılan hammadde fiyatına göre değişmekte olup, özellikle ithal edilen hammaddelerin artması nedeniyle yıldan yıla karma yem fiyatları da artmaktadır. Türkiye Yem Sanayicileri Birliği’nden elde edilen yem fiyatları Grafik 37’de verilmiş olup bu fiyatlara KDV dahil değildir.
157
Grafik 38. Yıllar İtibariyle Çiğ Süt Fiyatları
2.4.2. Karma Yem Fiyatları (Süt Yemi)
66
YILLAR
TL/TON
2006
323,25
2007
443,75
2008
533,75
2009
426,66
2010
489,58
2011
635,41
2012
709,58
2013*
770,00
Grafik 37. Karma Yem Fiyatları
Kaynak: Türkiye Yem Sanayicileri Birliği, 2013
*ilk 3 ayın ortalaması alınmıştır.
67
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
2.4.4. Çiğ Süt Yem Paritesi
2.5.1. İşletme Sayıları
Türkiye’deki süt üretimine ilişkin toplam işletme sayısı diğer ülkelere kıyasla oldukça yüksektir. Ancak işletmelerin sahip oldukları hayvan sayısına göre kapasiteleri gruplandırıldığında ülkemizde çok sayıda küçük ölçekli süt işletmesi olduğu görülmektedir. AB üye ülkelerinde çiftlik başına düşen süt ineği sayısı 32,2 baş iken, Türkiye’de bu ortalama 4,5 baş civarındadır.
Tablo 31. Kapasitelerine Göre Süt İşletmesi Sayıları
Grafik. 39. Çiğ Süt / Yem Paritesi
Kapasitelerine Göre Süt Sığırcılığı İşletmeleri ve Hayvan Sayıları
Büyükbaş hayvan sayısına göre işletme büyüklüğü (baş)
İşletme sayısı (Adet)
İşletmelerin kapasitelere göre dağılımı (%)
1-5
811.778
58.74
6-9
293.799
21.25
2.5. SÜT İŞLETME SAYILARI VE TARIMSAL İSTİHDAM
10-25
198.177
14.35
26-49
62.858
4.54
50-100
11.681
0.84
101-199
2.798
0.20
200+
1.190
0.08
Toplam
1.382.281
100
* Mart ayı
68
Türkiye tarım sektörü, nüfusun %15,5’ini istihdam etmektedir. Tarımsal etkinlikler içinde ise hayvancılığın payı %30 civarındadır. Hayvancılık yapmakta olan işletmelerin 1.382.080 adedini süt hayvancılığı işletmeleri oluşturmaktadır. İşletmelerin kapasitelerine göre dağılımında %59’luk payı 1-5 hayvan sayısına sahip işletmeler almaktadır. Çiğ süt üretimi tarımsal üretim içinde önemli bir paya sahiptir. Sektör üretim yapısı küçük işletmelerden oluşmasına karşın son yıllarda büyük işletme yatırımları hız kazanmış ve buna bağlı olarak çiğ süt üretimi artmıştır.
Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2013
Ülkemizde 1,3 milyon olan süt işletme sayısının %80’ini 1-10 baş arası hayvana sahipken, işletmelerin %20’lik bir kısmı 10 ve daha fazla hayvana sahip çiftlerden oluşmaktadır. İşletmelerin sahip oldukları hayvan sayılarına göre küçük ölçekli olması; girdi maliyetlerinin yüksek olmasına, süt verimi yüksek sığır ırklarının temininde güçlüklere, süt ve ürünlerinin pazarlanması ve genel anlamda süt sığırcılığının etkinliği ve verimliliğinin sağlayacak olan örgütlenmede güçlüklere neden olmaktadır.
69
DÜNYA VE TÜRKİYE’DE SÜT SEKTÖR İSTATİSTİKLERİ • 2012
2.6. SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ DIŞ TİCARETİ
2.6.1. İhracat
Tablo 32. Süt ve Süt Ürünleri İhracatı 2011
2012
IHRACAT GTIP Altılı Kodu
GTIP Altılı Adı
70
Miktar (kg)
Değer ($)
Miktar (kg)
Değer ($)
40110
SÜT, KREMA (KATI YAĞ